Μέχρι πρότινος, το πένθος το κρύβαμε, το αρνιόμασταν και το αποφεύγαμε. Πιστεύαμε πως αν μιλήσουμε γι’ αυτό, εκείνο παίρνει δύναμη, βγάζει κι άλλα κεφάλια και το σπαθί που έχουμε στη φαρέτρα μας πως δεν αρκεί.
Δεν ήταν μόνο ο πόνος του βαθύς, ήταν και μια παράδοξη ντροπή που το συνόδευε. Λες και ήμασταν οι μοναδικοί με το αντίστοιχο βίωμα. Λες και αυτή η μοναξιά στο βίωμα μας έκανε αλλόκοτους, καταραμένους. Λες και δεν συμβαίνει εκ των πραγμάτων στις ζωές όλων μας. Το πένθος, όλων των ειδών των απωλειών, επικοινωνούνταν πίσω από κλειστές πόρτες. Πόρτες οικιών ανθρώπων και θεραπευτών που ερμητικά κρατούσαν τα επτασφράγιστα μυστικά του πόνου που ξεπρόβαλε. Κλείνοντας την πόρτα, έπρεπε όλα αυτά να μείνουν εκεί, έπρεπε να φαινόμαστε ατρόμητοι πίσω από τις μακιγιαρισμένες μάσκες μας. Να ξορκίσουμε το κακό επειδή δεν μιλάμε γι’ αυτό.
Και τώρα ξάφνου το πένθος είναι παντού. Αδύνατον να κλειδαμπαρωθούν οι πόρτες, ανέφικτο να συγκρατηθούν τα δακρυσμένα μάτια και τα στόματα που μιλούν για τον πόνο της απώλειας, οποιαδήποτε απώλειας. Προφανώς και δεν μας αρέσει η νέα συνθήκη. Προφανώς και αναπολούμε την ελπίδα, συμβιβαζόμενοι ακόμα και με αυτή της μακιγιαρισμένης μάσκας. Προφανώς και είναι αδύνατο το βίωμα των συνεχών απωλειών και της επαφής με την πραγματικότητα. Αλλά να γυρίσουμε πού; Στη μοναξιά των κλειδαμπαρωμένων πορτών; Στην οδυνηρή πραγματικότητα χωρίς το μοίρασμα του βιώματος; Η απόλαυση θα έρθει, είναι άλλωστε μέρος της ροής. Αλλά πώς θα βιωθεί με ανοιχτές πληγές και με διαμελισμένα άκρα που η μοναξιά και η άρνηση θα τους έχουν προκαλέσει σηψαιμία;
Η ιστορία των ανθρώπων λέει πως το τραύμα προκαλείται κυρίως από την αδυναμία διαχείρισης του τραυματικού γεγονότος. Εκ των πραγμάτων η απώλεια είναι μια πληγή. Αλλά η πληγή που δεν φροντίζεται, που αιμορραγεί και που μένει ανοιχτή είναι κι αυτή που προκαλεί τις επιπλοκές. Το μοίρασμα του βιώματος και η έκφραση των συναισθημάτων παρέχουν οξυγόνο και γιατρειά.
Είναι σαν καθαρό νερό επάνω στην πληγή, η παρουσία του άλλου που γνωρίζει πώς είναι το βίωμα που ακούει. Μας μίλησε άλλωστε, πριν από λίγο, κι αυτός για τον δικό του πόνο. Και κάπως έτσι γινόμαστε πολλοί έξω από τις κλειδαμπάρωνες πόρτες. Και κάπως έτσι το πένθος που μιλιέται, ίσως και να νικιέται.
Για να είμαστε αποτελεσματικοί θεραπευτές χρειάζεται να αναπτύξουμε πολλές δεξιότητες, άλλες θεμελιώδεις και κοινές για όλους ανεξάρτητα από το θεωρητικό μας μοντέλο, και άλλες πιο εξειδικευμένες ανάλογα με τον πληθυσμό (παιδιά, οικογένειες, ζευγάρια, ηλικιωμένοι, ψυχιατρικοί ασθενείς, ενδονοσοκομειακοί ασθενείς, πρόσφυγες κλπ), το είδος των προβλημάτων με τα οποία θα ασχοληθούμε (αυτισμός, πένθος, τραύμα, υγεία κλπ) και τη θεωρητική προσέγγιση που μας ταιριάζει. Σήμερα θα ασχοληθούμε με τις γενικές κλινικές δεξιότητες και γνώσεις οι οποίες αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία χτίζουμε την εξειδίκευσή μας. Read More “Οι θεμελιώδεις κλινικές δεξιότητες και γνώσεις”
Η αυτοφροντίδα των θεραπευτών: Γιατί είναι σημαντική?
Μέρος Α
Πρώτον, οι θεραπευτές χρειάζεται να κοιμόμαστε αρκετά. Προφανώς η χειρότερη νοητική κατάσταση στην οποία μπορούμε να βρεθούμε όταν ακούμε έναν θεραπευόμενο, είναι η αίσθηση ότι κυριευόμαστε από υπνηλία. Το να παρακολουθείς τα λεπτά να κυλούν με πολύ αργό ρυθμό, ενώ προσπαθείς να κρατήσεις τα μάτια σου ανοιχτά, είναι σκέτο μαρτύριο. Μερικοί θεραπευόμενοι, συνήθως εκείνοι με ναρκισσιστική παθολογία ή διασχιστικές άμυνες. Προκαλούν μια υπναγωγική αντίδραση που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, ακόμη και όταν δεν είμαστε σωματικά εξαντλημένοι, λόγω της κούρασης που δημιουργείται από την προβλητική ταύτιση και την απορρόφηση των αρνητικών συναισθημάτων του θεραπευόμενου.
Η αυτοφροντίδα των θεραπευτών
Η λειτουργία της σκέψης επιβραδύνεται από τη στέρηση του ύπνου. Με αυτόν τον τρόπο, προκαλείται στον θεραπευτή το οδυνηρό αίσθημα πως δεν έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε. Από την άλλη μεριά, οι θεραπευόμενοι δικαιολογημένα τραυματίζονται όταν αντιληφθούν ότι προκαλούν υπνηλία στον θεραπευτή τους.
Μέρος Β
Είναι σημαντικό να μην εργαζόμαστε υπερβολικά πολλές ώρες και να διατηρούμε ορισμένα διαστήματα ελεύθερου χρόνου απαραβίαστα. Τα άτομα τα οποία εκτιμούν ιδιαίτερα την ελευθερία τους τα σαββατοκύριακα και τα βράδια, δεν πρέπει να παραβιάζουν αυτές τις ώρες με ρυθμίσεις που διευκολύνουν τους θεραπευόμενους· θα διαπιστώσουν πως νιώθουν μεγαλύτερη δυσφορία από όσο θα έπρεπε για τον εαυτό τους και τους θεραπευόμενους που προσπαθούν να εξυπηρετήσουν.
Η αυτοφροντίδα των θεραπευτών
Είναι κρίσιμης σημασίας για την ποιότητα της ζωής μας να υπάρχει αρκετός χρόνος για διακοπές, όπως και η δυνατότητα να ξεφεύγουμε για λίγες μέρες ή εβδομάδες από την κούραση που προκαλεί η διαρκής συναισθηματική εναρμόνιση με τους θεραπευόμενους. Στην εποχή της κινητής τηλεφωνίας μπορεί να είναι δελεαστικό να παραμείνουμε στη διάθεση του θεραπευόμενου και κατά τη διάρκεια των διακοπών, όμως για τα περισσότερα άτομα οι διακοπές δεν προσφέρουν ξεκούραση, εάν δεν είναι ένα πραγματικό διάλειμμα από τη δουλειά.
Μέρος Γ
Η αυτοφροντίδα των θεραπευτών
Όταν ξεκίνησα να εργάζομαι, είχα αρκετές θεραπευόμενες οι οποίες αντιδρούσαν με δραματικό τρόπο στους αποχωρισμούς και προσπαθούσα να είμαι συνεχώς διαθέσιμη προκειμένου να μην τους προκαλέσω πόνο. Σύντομα όμως κατάλαβα ότι η θεραπεία για το έντονο άγχος του απoχωρισμού δεν είναι η αποφυγή του, αλλά ο αποχωρισμός τον οποίο διαδέχεται μια βέβαιη επιστροφή, έτσι ώστε η εγκατάλειψη να αρχίσει να συνδέεται με την τελική επανένωση. Ο αποχωρισμός, όπως βιώνεται μέσα από τα διαλείμματα στη θεραπεία, χρειάζεται να αναλύεται διεξοδικά, να συζητιέται και να βιώνεται και όχι να αποφεύγεται. Και όπως υποστήριξα στα κεφάλαια για τα όρια, είναι καλύτερο για τους θεραπευόμενους να θυμώσουν με τα όρια της θεραπεύτριας παρά να αισθανθούν ενοχές που την απασχολούν εκτός ωραρίου.
{Αποσπάσματα από το βιβλίο της Nancy McWilliams: Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία}
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Νέα από τον Ελλαδικό χώρο
Οι άντρες αγαπούν τον καναπέ… το 63% των ανδρών στη χώρα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι!
Kατερίνα Μάτσα: “Δεν συνέρχεται εύκολα μια κοινωνία από τις απώλειες ανθρώπων, αγαθών, οραμάτων. …Το τραύμα είναι βαθύ και θα έχει διάρκεια. Ξέρουμε από μελέτες ότι το τραύμα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά…”.
Βιβλία εκπαιδευτικά, βιβλία που δίνουν χρήσιμες πληροφορίες, που εξηγούν φαινόμενα, που διδάσκουν, που διασκεδάζουν.
Ωστόσο, λίγα είναι τα βιβλία που μιλούν στην ψυχή του παιδιού.
Το βιβλίο της Τζούλιας Αποστολίδου ΟΡΘΟΠΕΤΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ είναι ένα βιβλίο με ψυχή. Βγήκε από την ψυχή της συγγραφέως και απευθύνεται στην ψυχή όλων μας.
Η ιστορία του είναι απλή και συμβολική. Ενα μικρό κορίτσι με το ποδήλατό της ταξιδεύει στις εποχές του χρόνου ακολουθώντας τα αγαπημένα της σύννεφα, επιθυμώντας να είναι τόσο ελεύθερη όσο είναι εκείνα.
Για να απαντήσουμε τι είναι η Ψυχοθεραπεία, ξεκινάμε απο τον ορισμό της. Σαν ορισμό, με απλά λόγια, η ατομική ψυχοθεραπεία αφορά την αναζήτηση βοήθειας από ένα εξειδικευμένο άτομο για την κατανόηση και επίλυση ενός προβλήματος ζωής που μας απασχολεί ή κάποιου συμπτώματος που μας δυσκολεύει.
Ενδεικτικά συμπτώματα είναι:
Το υπερβολικό άγχος.
Οι φοβίες.
Οι καταναγκασμοί.
Η κατάθλιψη.
Οι εθισμοί.
Τα προβλήματα πρόσληψης τροφής (ανορεξία ή βουλιμία).
Συνήθη προβλήματα ζωής αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους, τη σχέση με τον εαυτό μας, θέματα υγείας, σημαντικές αλλαγές ή αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε στη ζωή μας κλπ.
2. Η δυσκολία στην απάντηση “Τι είναι η Ψυχοθεραπεία”
Δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε στην ερώτηση “τι είναι η Ψυχοθεραπεία?”. Μόνο η ετυμολογία της ως «θεραπεία της ψυχής» ανοίγει μεγάλη συζήτηση! Παραδοσιακά, η ψυχοθεραπεία είναι εξέλιξη της ψυχανάλυσης. Στο τέλος του 19ου αιώνα ο Φρόυντ προσπάθησε να κατανοήσει τα ιδιόμορφα συμπτώματα της υστερίας. Γιατί ένα άτομο εμφάνιζε παράλυση στο ένα χέρι ή το πόδι, ξαφνικά έχανε την όραση ή την ακοή του, ενώ δεν υπήρχε κάποια οργανική αιτία?
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Αυτά τα ερωτήματα οδήγησαν τον Φρόυντ να αναζητήσει τη ρίζα των συμπτωμάτων στον ψυχισμό του ατόμου. Ο Φρόυντ διερεύνησε και ανακάλυψε τον ‘βυθό’ της ανθρώπινης ψυχής που χαρακτηρίζεται από πρώιμα τραύματα και συγκρούσεις. Για να ανταπεξέλθουμε σε αυτά χρησιμοποιούμε μηχανισμούς άμυνας ώστε να προστατευτούμε από τα έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα που βιώσαμε. Οι ψυχικές μας άμυνες ‘σβήνουν’ είτε το δυσάρεστο συναίσθημα είτε ολόκληρη την ανάμνηση. Ωστόσο, αυτά δεν εξαφανίζονται, αλλά επιβιώνουν στο ασυνείδητο, όπως ένα ναυάγιο στον βυθό της θάλασσας. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για την Ψυχαναλυτική Διάγνωση στο βιβλίο απο τις εκδόσεις ΙΨΥ “Ψυχαναλυτική Διάγνωση“.
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις του Φρόυντ είναι ότι ένα πρώιμο δυσάρεστο βίωμα με κάποιον τρόπο γίνεται ένας μαγνήτης που προσελκύει ανάλογα βιώματα και στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, αν δεν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας, συνεχίζει να επαναλαμβάνεται ερήμην του ατόμου εις το διηνεκές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ερωτική μας ζωή. Πίσω από την απογοήτευση μιας 40αρας που δηλώνει πως όλοι οι άντρες στην αρχή ενθουσιάζονται μαζί της αλλά μετά την παρατάνε για μια άλλη, κρύβεται μια ιστορία που έζησε πολύ μικρή με τους γονείς της: Ο πατέρας που εγκατέλειψε τη μητέρα για μια άλλη, ή ο πατέρας ή η μητέρα που στην αρχή ενδιαφερόταν για εκείνη, μετά έπαψαν να ενδιαφέρονται είτε γιατί χώρισαν είτε γιατί ήρθε ένα άλλο παιδί που μονοπώλησε την προσοχή τους είναι πιθανά σενάρια που ενδεχομένως βίωσε αυτή η κοπέλα μικρή.
3. Στόχος της ψυχοθεραπείας
H ψυχοθεραπεία έχει σαν στόχο να φωτίσει κομμάτια του ψυχισμού μας που δεν μας είναι εύκολα ορατά ή συνειδητά. Όσο και αν έχουμε αναλύσει από μόνοι μας τον εαυτό μας και την ιστορία μας, πάντα υπάρχουν κομμάτια που δεν γνωρίζουμε και τα οποία αναδύονται στη σχέση με έναν σημαντικό άλλο. Προκύπτει, ωστόσο, το εύλογο ερώτημα: Για ποιον λόγο να θυμηθούμε πράγματα που μας πόνεσαν, μας φόβισαν ή μας έκαναν να νιώσουμε ντροπή ή ενοχές?
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Η βασική ανακάλυψη του Φρόυντ είναι πως αν βιώσουμε και κατανοήσουμε νοητικά και συναισθηματικά τι πραγματικά μας έχει συμβεί μέσα από μια ιδιαίτερη διαδικασία, έχουμε τη δυνατότητα να απαλλαγούμε από την επανάληψη αυτών των δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Επιπλέον, απελευθερώνεται η ψυχική ενέργεια που είχαμε επενδύσει για να διατηρούμε τους μηχανισμούς άμυνας και έτσι έχουμε περισσότερη ενέργεια στη διάθεσή μας για να είμαστε δημιουργικοί και χαρούμενοι. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο κάθε θεραπευτής για να μας βοηθήσει να απαλλαγούμε από δυσλειτουργικές συμπεριφορές ποικίλλει ανάλογα με τη θεραπευτική του προσέγγιση.
