Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Νέα από τον Ελλαδικό χώρο
Στον “ αέρα “ η στήριξη των φοιτητών στα πανεπιστήμια
Παρουσιάζονται ενδεικτικά θέματα που δόθηκαν στους μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου στο πλαίσιο των διαγνωστικών εξετάσεων στα Μαθηματικά και τη Γλώσσα, επιχειρώντας να αποτυπώσει τους λόγους για το ετήσιο «Βατερλώ» του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Υπάρχει μια λέξη που μόλις ακουστεί ενεργοποιεί όλα τα καταγγελτικά ανακλαστικά: παπαγαλία. Εδώ και χρόνια, συγκεντρώνει τα περισσότερα «ανάθεμα» για τα προβλήματα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Περισσότεροι από ένας στους δύο μαθητές θεωρούν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν προάγει ηθικές και κοινωνικές αξίες, ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη – Τι δείχνει μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών.
Σε πρόσφατη πανελλήνια έρευνα σε δείγμα 6.250 μαθητών Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου, οκτώ στους δέκα εφήβους αναφέρουν ότι τους είναι εύκολο να μιλήσουν με τη μητέρα τους για θέματα που τους απασχολούν, ενώ δύο στους δέκα λένε ότι οι γονείς δεν γνωρίζουν καθόλου για το τι κάνουν στο Διαδίκτυο.
Yπάρχουν συμβάντα που δημιουργούν μεγάλες ρηγματώσεις στην κοινωνία. Συλλογικά τραύματα τόσο βαθιά, που αλλάζουν όχι μόνον τη σχέση με την πολιτική, την πατρίδα, αλλά και τη θέαση της ίδιας της ζωής.
Αυτές οι ευρωεκλογές είναι οι πιο σημαντικές των τελευταίων δεκαετιών. Η Ευρώπη θα βρεθεί μπροστά σε πολύ δύσκολες αποφάσεις, που θα κρίνουν εάν θα ενηλικιωθεί γεωπολιτικά και οικονομικά ή όχι. Είτε εκλεγεί ο Τραμπ είτε όχι, το «ξυπνητήρι» έχει χτυπήσει από καιρό, κοντεύει να… ξεθυμάνει.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Διαβάστε στο παράθυρο στον κόσμο του Αυγούστο
Ο Αύγουστος στην Ελλάδα καταγράφηκε ως ο μήνας των μεγάλων πυρκαγιών. Γι’ αυτό και κάναμε μια μικρή ανθολόγηση από θέματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά που βιώνουν τον θάνατο συμμαθητή τους?
Στην περίπτωση ατυχήματος όπου προκάλεσε απώλεια στο σχολείο σε ένα ή πολλά παιδιά, είναι καλό αρχικά να ζητήσουμε τη βοήθεια ψυχολόγων που είναι εξειδικευμένοι στο πένθος.
Αυτοί θα συμβάλλουν στη διεργασία του πένθους τόσο στο σχολείο όσο και στην κοινότητα. Ανεξάρτητα όμως από την επέμβαση των ειδικών σε μια τέτοια περίπτωση, το σχολείο χρειάζεται να δώσει την ευκαιρία σε όλους –εκπαιδευτικούς και παιδιά– να μνημονεύσουν αυτούς που χάθηκαν. Είναι σημαντικό όλοι στην σχολική κοινότητα να έχουν τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων τους για το τραγικό γεγονός.
Το σχολείο αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο για να βοηθήσουμε τα παιδιά να μιλήσουν για αυτό που συνέβη, να εκφράσουν τις απορίες τους, τα συναισθήματά τους και τον φόβο τους ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και στα ίδια. Αν έχουμε την εντύπωση πως ένας θάνατος δεν αγγίζει τα παιδιά ή ότι το ξεπερνάνε εύκολα, κάνουμε μεγάλο λάθος.
Τα παιδιά βιώνουν τα πάντα με πιο έντονο τρόπο από εμάς τους μεγάλους, ωστόσο, μπορούν και κρύβουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους όταν βλέπουν πως δεν τους δίνουμε τον χώρο να τα εκφράσουν.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως όταν κάτι δεν μιλιέται, δεν σημαίνει πως δεν λειτουργεί υπόγεια προκαλώντας οδύνη στην ψυχή και το σώμα του παιδιού. Φαινομενικά, τα παιδιά προχωρούν στη ζωή τους, μπαίνουν στο Πανεπιστήμιο, βρίσκουν δουλειά, παντρεύονται και κάνουν τη δική τους οικογένεια. Ωστόσο, η πληγή που έχει μείνει μέσα τους συνεχίζει να πονάει.
Όταν τα συναισθήματα μένουν παγωμένα στην καρδιά του παιδιού και οι σκέψεις όπως ότι αυτό έφταιγε και πέθανε ο αγαπημένος του συνεχίζουν να το καταδιώκουν. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να υποφέρει μέσα του για πολλά χρόνια παρά το γεγονός ότι η εξωτερική του ζωή θα είναι πολύ επιτυχημένη.
Για όλους αυτούς τους λόγους χρειάζεται να γνωρίζουμε όλοι πως να φροντίσουμε τα παιδιά που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια. Στο σχολείο μπορούμε να ορίσουμε συγκεκριμένους χώρους ως χώρους πένθους. Εκεί μπορεί να πάει κάποιος να κλάψει ή να μιλήσει με άλλους για αυτό που συνέβη. Επίσης, μπορούμε να αναρτήσουμε στον διάδρομο του σχολείου χαρτί του μέτρου, έτσι ώστε κάθε μαθητής και εκπαιδευτικός να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν με λόγια ή ζωγραφιές τα συναισθήματά τους για τη μεγάλη απώλεια.
Διαφορετικά, αν δεν πούμε τίποτα, και δεν δώσουμε στο παιδί την δυνατότητα να εκφραστεί, το παιδί μένει με την απορία για το τι συνέβη. Κρατάει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τον εαυτό του. Οι φόβοι του γίνονται εφιάλτες και δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Γίνεται νευρικό και
ανήσυχο ή παρουσιάζει αλλαγή στην όρεξή του. Πονάει η κοιλιά του ή το κεφάλι του αλλά οι γιατροί δεν βρίσκουν κάτι παθολογικό.
Με ποιον τρόπο μνημονεύουμε έναν θάνατο στο σχολείο;
Είναι καλό να οργανώσουμε μια μικρή εκδήλωση στη μνήμη του παιδιού που πέθανε. Δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν στον σχεδιασμό, όσο είναι δυνατόν, ιδιαίτερα εκείνα που γνώριζαν το άτομο που πέθανε. Σε μια τάξη που πεθαίνει ένα παιδί χρειάζεται οι συμμαθητές του να ετοιμάσουν μια συλλυπητήρια κάρτα για την οικογένειά του.
Επιπλέον, το ίδιο το σχολείο χρειάζεται να μνημονεύσει τον θάνατο του μαθητή μέσα από μια μικρή εκδήλωση με ζωγραφιές και κείμενα παιδιών και δασκάλων. Ενδεικτικά στο σχολείο μπορούμε:
● Να μιλήσουμε για τις αναμνήσεις μας από το άτομο που πέθανε σε μια ειδική εκδήλωση.
● Να ετοιμάσουμε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες και αναμνήσεις ή να οργανώσουμε μια έκθεση με κάρτες, φωτογραφίες και ζωγραφιές στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να διεξάγουμε μια μικρή τελετή με αναμμένα κεριά στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να τοποθετήσουμε μια φωτογραφία ή μια επιγραφή στη μνήμη αυτού που πέθανε σε κεντρικό σημείο του σχολείου.
● Να φυτέψουμε ένα δέντρο ή ένα παρτέρι λουλούδια στη μνήμη αυτού που πέθανε
● Να κάνουμε μια χρηματική δωρεά του σχολείου σε μια φιλανθρωπική οργάνωση στη μνήμη του ατόμου που πέθανε ή να μαζέψουμε χρήματα για να εμπλουτίσουμε το σχολείο.
Πώς διαχειριζόμαστε τον θάνατο ενός μαθητή κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς;
Πολύ σημαντικό είναι να γνωρίζουμε και πώς να διαχειριστούμε τον θάνατο ενός μαθητή και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Είναι καλό να αφήσουμε κενό το θρανίο του μαθητή που πέθανε και να αναφέρουμε κανονικά το όνομά του: Πήγαινε κάτσε στη θέση του/της ………… και δουλέψτε εκεί με τη Χριστίνα. Το να μιλάμε για το παιδί που πέθανε, επιτρέπει το πένθος να συνεχίσει να υπάρχει στο μυαλό και την καρδιά των παιδιών.
Ο Dyregrov (2008) αναφέρει ότι μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να κοιτάξουν το άδειο θρανίο και να σκεφτούν τι θα ήθελαν να πουν σε αυτό το παιδί όταν ήταν ζωντανό αλλά δεν πρόλαβαν. Έχουν τη δυνατότητα να το πουν τώρα είτε από μέσα τους είτε φωναχτά. Μπορούν να τελειώσουν με ένα Αντίο. Μετά τους ζητάμε να ζωγραφίσουν και να αναρτήσουν τις ζωγραφιές τους σε ένα εμφανές σημείο στην τάξη.
Θα πρέπει να συμφωνήσουμε μαζί με τα παιδιά για το πότε θα απομακρύνουμε το άδειο θρανίο από την τάξη. Επίσης, είναι καλό να γίνει μνεία του παιδιού που πέθανε στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Σε μια δική μας περίπτωση, η εκπαιδευτικός έφτιαξε ένα αυτοσχέδιο κηροστάσιο από ένα ταψί με άμμο και αναμμένα κεράκια σε διαφορετικά ύψη –όπου κάθε κερί συμβόλιζε το άτομο και τη φλόγα της ζωής που έχει, άλλος πολύ και άλλος λίγο (το πιο μικρό κερί το είχε το παιδί που πέθανε)– και όλα τα παιδιά μαζεύτηκαν σε κύκλο και μίλησαν για το παιδί που πέθανε. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, πέρα από τη θλίψη και τα δάκρυα, τα παιδιά συχνά αναφέρουν και αστεία περιστατικά για το παιδί που πέθανε, όπως επίσης και περιστατικά στα οποία είχαν θυμώσει μαζί του για κάποια ζαβολιά ή κάτι ανάλογο. Στο πένθος υπάρχει χώρος για όλα τα συναισθήματα, όχι μόνο για τη θλίψη.
Μέσα από τέτοιες ενέργειες τα παιδιά θα συνεχίσουν να αναφέρονται στο παιδί που πέθανε και στις αναμνήσεις που έχουν όπως με το να αφήσουν το θρανίο του κενό για να δείξουν ότι δεν τον ξέχασαν, ότι παρόλο που δεν είναι στην τάξη συνεχίζει να είναι στην καρδιά τους.
Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να επεξεργάζονται τα συναισθήματά τους και να στηρίζουν το ένα το άλλο. Μαθαίνουν ότι και η πιο δύσκολη εμπειρία γίνεται υποφερτή όταν υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που μπορούν να μας ακούσουν και να μας συμπαρασταθούν.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Τάνιας Αναγνωστοπούλου και Σοφίας Χατζηνικολάου “ Το Πένθος στα Παιδιά”, Εκδόσεις Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Στην Ελλάδα συνεχίζουμε να ξαφνιαζόμαστε με τις συνεχιζόμενες κακοποιήσεις ανηλίκων είτε από ενήλικες είτε από συνομίληκους. Το βασικό ερώτημα για όλους μας: Πώς γίνεται να γνωρίζετε και να μη μιλάτε?
Δεν μπορούν να με στηρίξουν οι «δικοί μου» άνθρωποι, γιατί δεν δέχομαι συγγενείς και φίλους.
Έχω ευχαριστημένους θεραπευόμενους που δεν μπορούν να μιλήσουν με καλά λόγια για μένα και να μου παραπέμψουν νέα περιστατικά. Ακριβώς λόγω της μικρής κοινωνίας οι περισσότεροι, για τους δικούς τους λόγους, κρατούν μυστική την ψυχοθεραπεία τους. Κι αν κάποιοι πιθανόν μιλήσουν σε κάποιον δικό τους και τον παραπέμψουν σ’ εμένα, δυσκολεύομαι να δεχθώ άτομα τα οποία εμπλέκονται συναισθηματικά με θεραπευόμενούς μου, όπως για παράδειγμα συγγενείς… Read More “Δουλεύοντας ως ψυχολόγος στην επαρχία…”