Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?

1. Τι είναι η ψυχοθεραπεία? 

Με απλά λόγια η ατομική ψυχοθεραπεία αφορά την αναζήτηση βοήθειας από ένα εξειδικευμένο άτομο για την κατανόηση και επίλυση ενός προβλήματος ζωής που μας απασχολεί ή κάποιου συμπτώματος που μας δυσκολεύει. Ενδεικτικά συμπτώματα είναι: 

• Το υπερβολικό άγχος. 
• Οι φοβίες.  
• Οι καταναγκασμοί. 
• Η κατάθλιψη.  
• Οι εθισμοί. 
• Τα προβλήματα πρόσληψης τροφής (ανορεξία ή βουλιμία). 

Συνήθη προβλήματα ζωής αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους, τη σχέση με τον εαυτό μας, θέματα υγείας, σημαντικές αλλαγές ή αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε στη ζωή μας κλπ.  

Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε πως δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε στην ερώτηση  «τι είναι η Ψυχοθεραπεία».  Μόνο η ετυμολογία της ως « θεραπεία της ψυχής» ανοίγει μεγάλη συζήτηση!

Διαβάστε περισσότερα για το τι είναι η Ψυχοθεραπεία στο ομώνυμο άρθρο μας, εδώ!

2. Ποια η διαφορά της ψυχοθεραπείας από τη ψυχανάλυση και την συμβουλευτική?   

Για να κατανοήσουμε τις διαφορές μεταξύ της ψυχοθεραπείας, της ψυχανάλυσης και της συμβουλευτικής είναι σημαντικό να κατανοήσουμε που αποσκοπούν. Ιστορικά, η ψυχανάλυση είναι αυτή που άνοιξε τον δρόμο για την ψυχολογική θεραπεία των ψυχικών συμπτωμάτων. Ως αυτούσια διαδικασία, ασκείται από ειδικά εκπαιδευμένους και διαπιστευμένους ψυχαναλυτές είτε σε ντιβάνι είτε πρόσωπο με πρόσωπο. Η διαδικασία αυτή συνήθως επαναλαμβάνεται 2-4 φορές την εβδομάδα. Ο στόχος της ψυχανάλυσης είναι να βοηθήσει το άτομο να ανακαλύψει και να επεξεργαστεί τις ασυνείδητες συγκρούσεις και τα τραύματά του. Με σκοπό να καταφέρει να βιώσει μεγαλύτερη ψυχική ελευθερία και δημιουργικότητα στη ζωή του.  

Η ψυχοθεραπεία δεν έχει απαραίτητα ως στόχο την ανακάλυψη του ασυνείδητου. Πολλές θεωρητικές προσεγγίσεις δεν δέχονται καν την ύπαρξη του ασυνείδητου, παρόλο που οι σύγχρονες νευροεπιστήμες έχουν τεκμηριώσει την ύπαρξή του. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές σχολές  ψυχοθεραπείας. Η κάθε προσέγγιση χαρακτηρίζεται από διαφορετικές απόψεις για την ανθρώπινη φύση, την αιτιολογία των συμπτωμάτων και τον ενδεδειγμένο τρόπο παρέμβασης. ( βλ. Ερώτημα  4 ). Όσο αφορά την συμβουλευτική, αυτή είναι συνήθως μια παρέμβαση σύντομης διάρκειας με κύριο στόχο την επίλυση ενός προβλήματος και τη βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου στη ζωή του.  

3. Ποια είναι η διαφορά ψυχολόγου και ψυχίατρου?  

Η ψυχολογία ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες. Κατά τη διάρκεια των 4ετών σπουδών της για την απόκτηση του πτυχίου, μια ψυχολόγος μαθαίνει τις θεωρίες και τις έρευνες σε πολλούς τομείς της ψυχολογίας. Επιπλέον, μαθαίνει και βασικά στοιχεία έρευνας και μεθοδολογίας. Η ειδίκευσή της στην κλινική ή τη συμβουλευτική ψυχολογία γίνεται κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών της. Αυτό συμβαίνει είτε στο πανεπιστήμιο είτε σε εξειδικευμένα κέντρα οπως το Ινστιτούτο Ψυχολογίας και Υγείας, στα οποία εκπαιδεύεται στην ψυχοθεραπεία και ενδεχομένως και τη χορήγηση ψυχομετρικών εργαλείων. Μπορείς να μάθεις περισσότερα για την εκπαίδευση του ΙΨΥ πάνω στην ψυχοθεραπεία στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του κάνοντας κλικ εδώ!

Η ψυχιατρική είναι ειδικότητα της ιατρικής. Η ψυχίατρος έχει ολοκληρώσει το εξαετές πρόγραμμα της ιατρικής και έχει ειδικευτεί σε ψυχιατρικές κλινικές και κέντρα ψυχικής υγείας. Η εργασία της περιλαμβάνει τη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, όπου κρίνεται απαραίτητο. Ένας ψυχολόγος δεν μπορεί να χορηγήσει φάρμακα γιατί δεν έχει τις ανάλογες σπουδές και γνώσεις. Με την κατάλληλη εξειδίκευση ένας ψυχολόγος, όπως και ένας ψυχίατρος, μπορούν να παρέχουν ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες.

4. Γιατί υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία?

Στην ψυχοθεραπεία υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Αυτό οφείλεται στις διαφορετικές θεωρήσεις όσον αφορά την α και τις επεξηγηματικές θεωρίες για τους λόγους που δημιουργούνται τα συμπτώματα.  Γενικά στην ψυχοθεραπεία προσπαθούμε να εντάξουμε το πρόβλημα που μας φέρνει το άτομο σε ένα γενικότερο πλαίσιο. 

Μπορούμε να  δούμε ένα σύμπτωμα με πολλούς τρόπους:  

• Με βάση την ιστορία του (πότε ξεκίνησε,  ποιος είναι ο ρόλος των παιδικών βιωμάτων, το αποτύπωμα που έχει αφήσει στον ψυχισμό του μια τραυματική εμπειρία του παρελθόντος).  
• Μέσα στο πλαίσιο της  οικογένειας (με ποιον τρόπο λειτουργεί η οικογένειά του, ποιον ρόλο και ποια λειτουργία επιτελεί το ίδιο το άτομο, αλλά και το πρόβλημά του, μέσα στο σύστημα).  
• Μέσα από τις σκέψεις και τον τρόπο που το αντιμετωπίζει το άτομο καθώς και το κατά πόσο το περιβάλλον ενισχύει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά.  

• Μέσα από την προσωπικότητά του (το κάθε άτομο είναι μια ξεχωριστή οντότητα που έχει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο).  

Οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία δίνουν έμφαση σε  ορισμένες από αυτές τις διαστάσεις της ζωής του ατόμου, άλλες επικεντρώνονται περισσότερο στον τρόπο που σκέφτεται και αντιδρά, άλλες σε βαθύτερες αιτίες του προβλήματος, άλλες στον τρόπο που λειτουργεί το οικογενειακό σύστημα.  

Όλες οι θεωρητικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία έχουν νόημα γιατί αγγίζουν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής και του ψυχισμού μας.  Δεν υπάρχει ‘ καλύτερο’ και ‘χειρότερο’ μοντέλο. Αν όμως, μείνουμε μόνο σε ένα μοντέλο, τότε θα μπορούμε ως θεραπευτές να βοηθήσουμε μόνο ορισμένους ανθρώπους,  ενώ άλλους όχι. Επιπλέον, ας μη ξεχνάμε ότι το σημαντικότερο εργαλείο της ψυχοθεραπείας είναι η ίδια η θεραπεύτρια, η προσωπικότητά της και η εσωτερική της συγκρότηση.

5. Είναι αποτελεσματική η  ψυχοθεραπεία?  

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπεία βοηθάει τους ανθρώπους. O κύριος λόγος είναι η δημιουργία της θεραπευτικής σχέσης που χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια, ασφάλεια, εμπιστοσύνη, αποδοχή και ενσυναίσθηση. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα και στην σχετική έρευνα του Bruce E Wampold, 2015 (Department of Counseling Psychology, University of Wisconsin, Madison, WI, USA).

Για τα άτομα τα οποία χρειάζονται παράλληλα και φαρμακευτική αγωγή όπως σε περιπτώσεις άγχους, κατάθλιψη κλπ. Έχει βρεθεί πως ο συνδυασμός φαρμάκων με ψυχοθεραπεία δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα και στην σχετική έρευνα (Μeta-analysis).

Για να είναι όμως αποτελεσματική η ψυχοθεραπεία χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις,  
αυτές είναι: 

Α. Λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο,  ένα επαγγελματικό πλαίσιο, όπου τηρούνται ορισμένοι κανόνες.   

Β. Επιπλέον, η θεραπευτική σχέση είναι μια πολύ ιδιαίτερη σχέση. Δεν είναι σαν τη σχέση με την  οικογένεια,  με τους φίλους ή τους δασκάλους μας. Έχει στοιχεία από όλα αυτά, αλλά δεν μοιάζει με κανένα.  

Βασίζεται στην εμπιστοσύνη και την ειλικρίνεια. Η θεραπεύτρια χρειάζεται να κερδίσει την εμπιστοσύνη του ατόμου μέσα από το γνήσιο ενδιαφέρον της, το γεγονός ότι ακούει προσεκτικά και το ότι θυμάται αυτά που άκουσε από την ιστορία του ατόμου. Η θεραπεύτρια δεν είναι φίλη μας, δεν θα βγούμε μαζί της για καφέ, δεν θα την καλέσουμε στη γιορτή μας ούτε εκείνη θα μας μιλήσει για τα δικά της προβλήματα.  

Είναι μια ασύμμετρη σχέση, ολόκληρη η ώρα της ψυχοθεραπείας αφιερώνεται στη θεραπευόμενη. Η θεραπεύτρια δεν μοιράζεται τα δικά της προβλήματα με το άλλο μέλος ούτε αναλώνεται σε λεπτομέρειες για τη ζωή της.  

6. Ποιος είναι ο ρόλος του θεραπευτή στην ψυχοθεραπεία?  

Όπως ήδη αναφέραμε, η θεραπευτική σχέση στην ψυχοθεραπεία είναι στην ουσία μια ασύμμετρη σχέση. Ο θεραπευτής ακούει και συνομιλεί με το άτομο με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

• Αφουγκράζεται πολύ προσεκτικά τον συνομιλητή του.
• Επικυρώνει την ψυχική πραγματικότητα του συνομιλητή του.
• Βοηθά το άτομο να κατανοήσει για ποιον λόγο του συμβαίνουν όλα αυτά.
• νάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση ο ρόλος μπορεί να είναι πιο ενεργητικός και κατευθυντικός ή αντίθετα πιο δεκτικός και υποστηρικτικός.

7. Πόσο διαρκεί μια ψυχοθεραπεία?

Η διάρκεια μιας ψυχοθεραπείας καθορίζεται από τους στόχους της. Μπορεί να διαρκέσει 10 συνεδρίες όταν ο στόχος είναι πολύ συγκεκριμένος αλλά μπορεί να επεκταθεί για πολλά χρόνια.  

Ένας από τους στόχους μιας μακροχρόνιας θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να αναπτύξει τις ψυχικές δεξιότητές του στη ζωή. Αυτές οι δεξιότητες που δεν αναπτύχθηκαν κατά την παιδική ηλικία γιατί δεν βοήθησαν οι τότε επικρατούσες συνθήκες. Τέτοιες ψυχικές δεξιότητες ζωής είναι:

1. H αυτοφροντίδα.
2. H αναγνώριση και η ρύθμιση των συναισθημάτων
3. H ικανότητα να ηρεμούμε τον εαυτό μας.

Αν στην οικογένειά μας υπήρχαν πολλοί καβγάδες και φασαρίες. Aν οι γονείς είχαν πολλά δικά τους προβλήματ. Τότε ενδεχομένως να μην υπήρχε ουσιαστικός χρόνος για τη συναισθηματική φροντίδα των παιδιών και για την ομαλή συναισθηματική τους ανάπτυξη.   

Αυτά τα κενά καλείται το άτομο να βελτιώσει μέσα στην ψυχοθεραπεία. Η θεραπεύτρια με κανέναν τρόπο δεν γίνεται το δεκανίκι, ούτε η δεύτερη μητέρα των θεραπευόμενων. Τους βοηθάει να πενθήσουν αυτό που δεν είχαν και να προχωρήσουν με αυτά που ήδη έχουν και αυτά που αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας.  

8. Πόσο συχνές είναι οι συνεδρίες στην ψυχοθεραπεία?  

Σε μια τυπική ψυχοθεραπεία οι συνεδρίες είναι κάθε εβδομάδα, κατά προτίμηση την ίδια μέρα και ώρα. Η σταθερότητα του πλαισίου και η συνέπεια της θεραπεύτριας είναι σημαντικά στοιχεία της διαδικασίας.  

Η διάρκεια της ψυχοθεραπείας είναι συνήθως 50 λεπτά, έτσι ώστε η θεραπεύτρια να έχει λίγο χρόνο στη διάθεσή της να αποφορτιστεί και να προετοιμαστεί για την επόμενη συνεδρία.  

Σε περιπτώσεις κρίσης ή σε πιο εντατικές μορφές θεραπείας, οι συνεδρίες μπορούν να είναι πιο συχνές μέσα στην εβδομάδα. Στη συμβουλευτική ή υποστηρικτική θεραπεία, μπορεί ένα άτομο να έχει πιο αραιές συνεδρίες,  όπως 1 φορά στις 15 μέρες. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, ο εστιασμός είναι σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα και δεν υπάρχει η δυνατότητα για βαθύτερη επεξεργασία των βιωμάτων του ατόμου.  

9. Μπορεί η ψυχοθεραπεία να βλάψει το άτομο?  

Όταν ένα άτομο σε ψυχοθεραπεία μιλάει για τη ζωή του, ανακινούνται συναισθήματα και αναμνήσεις, ορισμένα από τα οποία είναι επώδυνα.  

Ένας κατάλληλα εκπαιδευμένος θεραπευτής γνωρίζει πώς να βοηθήσει το άτομο να επεξεργαστεί αυτές τις δύσκολες εμπειρίες χωρίς να κατακλυστεί από δυσάρεστα συναισθήματα. Ωστόσο, μια πρόωρη και εκρηκτική ανάδυση δύσκολων συναισθημάτων χωρίς την κατάλληλη  πλαισίωση μπορεί να είναι μια τραυματική εμπειρία για τη θεραπευόμενη. Επιπλέον, μια ακόμη πηγή προβλημάτων είναι όταν η θεραπεύτρια είτε δεν αφουγκράζεται τις ανάγκες της θεραπευόμενης και μένει προσκολλημένη ‘στο μοντέλο’ της είτε χρησιμοποιεί τη θεραπευόμενη για να νιώσει καλά η ίδια, όπως ότι είναι σημαντική, ότι γνωρίζει πολλά, ότι έχει τη δύναμη να θεραπεύει τους άλλους.  

Ένα άλλο πρόβλημα είναι οι διπλές σχέσεις, οι οποίες δεν βοηθάνε καθόλου την ψυχοθεραπεία. Μια θεραπευόμενη, η οποία παράλληλα παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα στα παιδιά της θεραπεύτριας, μπερδεύεται στους διπλούς ρόλους που έχει να επιτελέσει. Επιπλέον, μια θεραπεύτρια που μιλάει για τα δικά της προβλήματα ή υποκινείται από τα δικά της ανεπίλυτα τραύματα επίσης βλάπτει τη θεραπευτική διαδικασία. Τέλος, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως μια σεξουαλική σχέση ανάμεσα στα δύο μέλη μπορεί να προκαλέσει μεγάλη βλάβη στους θεραπευόμενους.  

Επομένως, για να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια ψυχοθεραπεία χρειάζεται και τα δύο μέλη να είναι αφοσιωμένα αποκλειστικά στους στόχους και τον ρόλο που ορίζει το θεραπευτικό πλαίσιο.  

10. Ποια είναι τα προσόντα μιας καλής ψυχοθεραπεύτριας?

Τα τυπικά προσόντα για ένα άτομο που ασκεί ψυχοθεραπεία είναι να έχει μια επαρκή εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία και την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του.  

Από κει και πέρα η επιμόρφωση είναι συνεχής και η δια βίου μάθηση απαραίτητη. Επιπλέον, είναι χρήσιμο να έχουμε και ένα τρίτο άτομο ή μια ομάδα συναδέλφων να εποπτεύουν τα περιστατικά μας, τηρώντας βέβαια αυστηρά την ανωνυμία του περιστατικού. Η δυσκολία της δουλειάς μας έγκειται στην υποκειμενικότητά της και τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλεί. Για αυτό το λόγο χρειάζεται να έχουμε ένα τρίτο μάτι που θα μας βοηθάει να βλέπουμε την κατάσταση πιο καθαρά.

Επιστροφή στα άρθρα