Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Παράθυρο στον Κόσμο: Οκτώβριος
Αυτόν τον μήνα η υπόθεση της 12χρονης και το κύκλωμα βιαστών και μαστροπείας μονοπώλησε το ενδιαφέρον των ΜΜΕ στην Ελλάδα. Βρήκαμε και παραθέτουμε δύο ενδιαφέροντα ρεπορτάζ για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί που δέχονται καταγγελίες για παιδική κακοποίηση στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τα παιδιά.
«Μαμά, μην κριντζάρεις μπροστά στο μπέστι μου γιατί λετζίτ τώρα θα προκύψει κανένα μπίφ μεταξύ μας!”: Μια ενδιαφέρουσα μελέτη σχετικά με τους νεολογισμούς που χρησιμοποιούν πλέον οι έφηβοι όταν μιλάνε μεταξύ τους.
Στη διεθνή σκηνή πρόδηλη είναι η κριτική εναντίον της Ευρώπης η οποία επαναπαύτηκε στην ευημερία της τις προηγούμενες δεκαετίες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση αποκάλυψαν σημαντικά κενά στη δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία πλέον καλείται να εγκαταλείψει την αυταρέσκειά της και να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές της.
Οι γυναίκες στο Ιράν, αλλά και την Αμερική– δύο εκ διαμέτρου αντίθετες κουλτούρες- υποφέρουν από την τυρρανία της θρησκοληψίας. Οι μεν γιατί ζουν σε εξαιρετικά καταπιεστικές συνθήκες, οι δε γιατί υπόκεινται σε πρωτόγνωρους για Δυτικές κοινωνίες περιορισμούς στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και της έκτρωσης.
Στον χώρο των επιστημών, μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η ωκυτοκίνη-η ορμόνη της αγάπης- βοηθά την αναγέννηση των καρδιακών κυττάρων μετά από έμφραγμα.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Θεματολογία – Εισαγωγή
Ζούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ζούμε, επίσης, σε έναν κόσμο με τρανταχτές κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Η τεχνολογία μας επιτρέπει να φωτίσουμε τι συμβαίνει σε άλλες γωνιές του πλανήτη μέσα από τον φωτογραφικό φακό και τα ρεπορτάζ εμπνευσμένων δημοσιογράφων και αρθρογράφων τα οποία διαχέονται αυτοστιγμεί όπου φτάνει το ίντερνετ.
Δυστυχώς, ένα από τα πιο συχνά θέματα της επικαιρότητας αφορά τη βία στις πολλαπλές εκδοχές της- ωμή και πρωτόγονη, όπως στον πόλεμο στην Ουκρανία ή το φαινόμενο της γυναικοκτονίας αλλά και ύπουλη και υφέρπουσα μέσα στην οικογένεια, την εκπαίδευση και τους χώρους εργασίας.
Κοινωνικοεπιστημονικά θέματα: Η σημασία τους για τους Ψυχολόγους
Είναι σημαντικό για όλους τους ψυχολόγους που εργάζονται ή προετοιμάζονται για εργασία στο πεδίο να γνωρίζουν κοινωνικά θέματα και να ενημερώνονται για νεότερα επιστημονικά δεδομένα.
Γι αυτόν τον λόγο θα σταχυολογούμε κάθε μήνα ορισμένες ειδήσεις από την επικαιρότητα που δεν είναι απαραίτητα πρώτες στα δελτία ειδήσεων, ωστόσο είναι σημαντικές
Παράθυρο στον Κόσμο του Σεπτεμβρίου
Στις επιστημονικές ανακοινώσεις του Σεπτεμβρίου ξεχωρίζουν:
Τα forever chemicals που κρύβονται στα ρούχα μας, τα μαγειρικά σκεύη, τον αέρα που αναπνέουμε και δεν φεύγουν με τίποτε…και το χειρότερο, οι κατασκευάστριες εταιρείες το γνώριζαν και το απέκρυψαν.
Η πρόσφατη έρευνα που δείχνει φωτογραφίες εμβρύων να ευχαριστιούνται ή να απωθούνται από τις τροφές που τρώει η μητέρα τους, θέτοντας ξανά τη σημασία της εμβρυακής ζωής.
Θα μάθουμε περισσότερα για το αναδυόμενο φαινόμενο των δικτατόρων. Η εξαπάτηση των λαών μέσα από τα fake news και η χειραγώγησή τους στο νέο βιβλίο Spin Dictators των Guriev & Treisman.
Τα στατιστικά στοιχεία για τις γυναικοκτονίες τα τελευταία 3 χρόνια: https://www.tovima.gr/printed_post/eksarsi-gynaikoktonion-stin-ellada/?utm_source=tovimagr&utm_medium=hp_mustread_widget&utm_campaign=NetworkWidget
Tα αρνητικά δεδομένα για τη νέα γενιά που είναι καταδικασμένη να ζήσει χειρότερα από τους γονείς της.
Κλείνοντας, δείτε την ιστορία του κοριτσιού που καταγγέλει τον πατριό της για βιασμό ενώ η μητέρα την κατηγορεί για φαντασιοπληξίες. Γεγονός που μας δείχνει για ακόμη μια φορά πως για να συμβεί μια σεξουαλική κακοποίηση, πρέπει πρώτα να απουσιάζει η μητρική μέριμνα.
Για να απαντήσουμε τι είναι η Ψυχοθεραπεία, ξεκινάμε απο τον ορισμό της. Σαν ορισμό, με απλά λόγια, η ατομική ψυχοθεραπεία αφορά την αναζήτηση βοήθειας από ένα εξειδικευμένο άτομο για την κατανόηση και επίλυση ενός προβλήματος ζωής που μας απασχολεί ή κάποιου συμπτώματος που μας δυσκολεύει.
Ενδεικτικά συμπτώματα είναι:
Το υπερβολικό άγχος.
Οι φοβίες.
Οι καταναγκασμοί.
Η κατάθλιψη.
Οι εθισμοί.
Τα προβλήματα πρόσληψης τροφής (ανορεξία ή βουλιμία).
Συνήθη προβλήματα ζωής αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους, τη σχέση με τον εαυτό μας, θέματα υγείας, σημαντικές αλλαγές ή αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε στη ζωή μας κλπ.
2. Η δυσκολία στην απάντηση “Τι είναι η Ψυχοθεραπεία”
Δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε στην ερώτηση “τι είναι η Ψυχοθεραπεία?”. Μόνο η ετυμολογία της ως «θεραπεία της ψυχής» ανοίγει μεγάλη συζήτηση! Παραδοσιακά, η ψυχοθεραπεία είναι εξέλιξη της ψυχανάλυσης. Στο τέλος του 19ου αιώνα ο Φρόυντ προσπάθησε να κατανοήσει τα ιδιόμορφα συμπτώματα της υστερίας. Γιατί ένα άτομο εμφάνιζε παράλυση στο ένα χέρι ή το πόδι, ξαφνικά έχανε την όραση ή την ακοή του, ενώ δεν υπήρχε κάποια οργανική αιτία?
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Αυτά τα ερωτήματα οδήγησαν τον Φρόυντ να αναζητήσει τη ρίζα των συμπτωμάτων στον ψυχισμό του ατόμου. Ο Φρόυντ διερεύνησε και ανακάλυψε τον ‘βυθό’ της ανθρώπινης ψυχής που χαρακτηρίζεται από πρώιμα τραύματα και συγκρούσεις. Για να ανταπεξέλθουμε σε αυτά χρησιμοποιούμε μηχανισμούς άμυνας ώστε να προστατευτούμε από τα έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα που βιώσαμε. Οι ψυχικές μας άμυνες ‘σβήνουν’ είτε το δυσάρεστο συναίσθημα είτε ολόκληρη την ανάμνηση. Ωστόσο, αυτά δεν εξαφανίζονται, αλλά επιβιώνουν στο ασυνείδητο, όπως ένα ναυάγιο στον βυθό της θάλασσας. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για την Ψυχαναλυτική Διάγνωση στο βιβλίο απο τις εκδόσεις ΙΨΥ “Ψυχαναλυτική Διάγνωση“.
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις του Φρόυντ είναι ότι ένα πρώιμο δυσάρεστο βίωμα με κάποιον τρόπο γίνεται ένας μαγνήτης που προσελκύει ανάλογα βιώματα και στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, αν δεν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας, συνεχίζει να επαναλαμβάνεται ερήμην του ατόμου εις το διηνεκές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ερωτική μας ζωή. Πίσω από την απογοήτευση μιας 40αρας που δηλώνει πως όλοι οι άντρες στην αρχή ενθουσιάζονται μαζί της αλλά μετά την παρατάνε για μια άλλη, κρύβεται μια ιστορία που έζησε πολύ μικρή με τους γονείς της: Ο πατέρας που εγκατέλειψε τη μητέρα για μια άλλη, ή ο πατέρας ή η μητέρα που στην αρχή ενδιαφερόταν για εκείνη, μετά έπαψαν να ενδιαφέρονται είτε γιατί χώρισαν είτε γιατί ήρθε ένα άλλο παιδί που μονοπώλησε την προσοχή τους είναι πιθανά σενάρια που ενδεχομένως βίωσε αυτή η κοπέλα μικρή.
3. Στόχος της ψυχοθεραπείας
H ψυχοθεραπεία έχει σαν στόχο να φωτίσει κομμάτια του ψυχισμού μας που δεν μας είναι εύκολα ορατά ή συνειδητά. Όσο και αν έχουμε αναλύσει από μόνοι μας τον εαυτό μας και την ιστορία μας, πάντα υπάρχουν κομμάτια που δεν γνωρίζουμε και τα οποία αναδύονται στη σχέση με έναν σημαντικό άλλο. Προκύπτει, ωστόσο, το εύλογο ερώτημα: Για ποιον λόγο να θυμηθούμε πράγματα που μας πόνεσαν, μας φόβισαν ή μας έκαναν να νιώσουμε ντροπή ή ενοχές?
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Η βασική ανακάλυψη του Φρόυντ είναι πως αν βιώσουμε και κατανοήσουμε νοητικά και συναισθηματικά τι πραγματικά μας έχει συμβεί μέσα από μια ιδιαίτερη διαδικασία, έχουμε τη δυνατότητα να απαλλαγούμε από την επανάληψη αυτών των δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Επιπλέον, απελευθερώνεται η ψυχική ενέργεια που είχαμε επενδύσει για να διατηρούμε τους μηχανισμούς άμυνας και έτσι έχουμε περισσότερη ενέργεια στη διάθεσή μας για να είμαστε δημιουργικοί και χαρούμενοι. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο κάθε θεραπευτής για να μας βοηθήσει να απαλλαγούμε από δυσλειτουργικές συμπεριφορές ποικίλλει ανάλογα με τη θεραπευτική του προσέγγιση.
Με απλά λόγια η ατομική ψυχοθεραπεία αφορά την αναζήτηση βοήθειας από ένα εξειδικευμένο άτομο για την κατανόηση και επίλυση ενός προβλήματος ζωής που μας απασχολεί ή κάποιου συμπτώματος που μας δυσκολεύει. Ενδεικτικά συμπτώματα είναι:
Το υπερβολικό άγχος.
Οι φοβίες.
Οι καταναγκασμοί.
Η κατάθλιψη.
Οι εθισμοί.
Τα προβλήματα πρόσληψης τροφής (ανορεξία ή βουλιμία).
Συνήθη προβλήματα ζωής αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους, τη σχέση με τον εαυτό μας, θέματα υγείας, σημαντικές αλλαγές ή αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε στη ζωή μας κλπ.
Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε πως δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε στην ερώτηση «τι είναι η Ψυχοθεραπεία». Μόνο η ετυμολογία της ως « θεραπεία της ψυχής» ανοίγει μεγάλη συζήτηση!
Διαβάστε περισσότερα για το τι είναι η Ψυχοθεραπεία στο ομώνυμο άρθρο μας, εδώ!
2. Ποια η διαφορά της ψυχοθεραπείας από τη ψυχανάλυση και την συμβουλευτική?
Για να κατανοήσουμε τις διαφορές μεταξύ της ψυχοθεραπείας, της ψυχανάλυσης και της συμβουλευτικής είναι σημαντικό να κατανοήσουμε που αποσκοπούν. Ιστορικά, η ψυχανάλυση είναι αυτή που άνοιξε τον δρόμο για την ψυχολογική θεραπεία των ψυχικών συμπτωμάτων. Ως αυτούσια διαδικασία, ασκείται από ειδικά εκπαιδευμένους και διαπιστευμένους ψυχαναλυτές είτε σε ντιβάνι είτε πρόσωπο με πρόσωπο. Η διαδικασία αυτή συνήθως επαναλαμβάνεται 2-4 φορές την εβδομάδα. Ο στόχος της ψυχανάλυσης είναι να βοηθήσει το άτομο να ανακαλύψει και να επεξεργαστεί τις ασυνείδητες συγκρούσεις και τα τραύματά του. Με σκοπό να καταφέρει να βιώσει μεγαλύτερη ψυχική ελευθερία και δημιουργικότητα στη ζωή του.
Η ψυχοθεραπεία δεν έχει απαραίτητα ως στόχο την ανακάλυψη του ασυνείδητου. Πολλές θεωρητικές προσεγγίσεις δεν δέχονται καν την ύπαρξη του ασυνείδητου, παρόλο που οι σύγχρονες νευροεπιστήμες έχουν τεκμηριώσει την ύπαρξή του. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές σχολές ψυχοθεραπείας. Η κάθε προσέγγιση χαρακτηρίζεται από διαφορετικές απόψεις για την ανθρώπινη φύση, την αιτιολογία των συμπτωμάτων και τον ενδεδειγμένο τρόπο παρέμβασης. ( βλ. Ερώτημα 4 ). Όσο αφορά την συμβουλευτική, αυτή είναι συνήθως μια παρέμβαση σύντομης διάρκειας με κύριο στόχο την επίλυση ενός προβλήματος και τη βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου στη ζωή του.
3. Ποια είναι η διαφορά ψυχολόγου και ψυχίατρου?
Η ψυχολογία ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες. Κατά τη διάρκεια των 4ετών σπουδών της για την απόκτηση του πτυχίου, μια ψυχολόγος μαθαίνει τις θεωρίες και τις έρευνες σε πολλούς τομείς της ψυχολογίας. Επιπλέον, μαθαίνει και βασικά στοιχεία έρευνας και μεθοδολογίας. Η ειδίκευσή της στην κλινική ή τη συμβουλευτική ψυχολογία γίνεται κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών της. Αυτό συμβαίνει είτε στο πανεπιστήμιο είτε σε εξειδικευμένα κέντρα οπως το Ινστιτούτο Ψυχολογίας και Υγείας, στα οποία εκπαιδεύεται στην ψυχοθεραπεία και ενδεχομένως και τη χορήγηση ψυχομετρικών εργαλείων. Μπορείς να μάθεις περισσότερα για την εκπαίδευση του ΙΨΥ πάνω στην ψυχοθεραπεία στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του κάνοντας κλικ εδώ!
Η ψυχιατρική είναι ειδικότητα της ιατρικής. Η ψυχίατρος έχει ολοκληρώσει το εξαετές πρόγραμμα της ιατρικής και έχει ειδικευτεί σε ψυχιατρικές κλινικές και κέντρα ψυχικής υγείας. Η εργασία της περιλαμβάνει τη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, όπου κρίνεται απαραίτητο. Ένας ψυχολόγος δεν μπορεί να χορηγήσει φάρμακα γιατί δεν έχει τις ανάλογες σπουδές και γνώσεις. Με την κατάλληλη εξειδίκευση ένας ψυχολόγος, όπως και ένας ψυχίατρος, μπορούν να παρέχουν ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες.
4. Γιατί υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία?
Στην ψυχοθεραπεία υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Αυτό οφείλεται στις διαφορετικές θεωρήσεις όσον αφορά την α και τις επεξηγηματικές θεωρίες για τους λόγους που δημιουργούνται τα συμπτώματα. Γενικά στην ψυχοθεραπεία προσπαθούμε να εντάξουμε το πρόβλημα που μας φέρνει το άτομο σε ένα γενικότερο πλαίσιο.
Μπορούμε να δούμε ένα σύμπτωμα με πολλούς τρόπους:
Με βάση την ιστορία του (πότε ξεκίνησε, ποιος είναι ο ρόλος των παιδικών βιωμάτων, το αποτύπωμα που έχει αφήσει στον ψυχισμό του μια τραυματική εμπειρία του παρελθόντος).
Μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας (με ποιον τρόπο λειτουργεί η οικογένειά του, ποιον ρόλο και ποια λειτουργία επιτελεί το ίδιο το άτομο, αλλά και το πρόβλημά του, μέσα στο σύστημα).
Μέσα από τις σκέψεις και τον τρόπο που το αντιμετωπίζει το άτομο καθώς και το κατά πόσο το περιβάλλον ενισχύει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Μέσα από την προσωπικότητά του (το κάθε άτομο είναι μια ξεχωριστή οντότητα που έχει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο).
Οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία δίνουν έμφαση σε ορισμένες από αυτές τις διαστάσεις της ζωής του ατόμου, άλλες επικεντρώνονται περισσότερο στον τρόπο που σκέφτεται και αντιδρά, άλλες σε βαθύτερες αιτίες του προβλήματος, άλλες στον τρόπο που λειτουργεί το οικογενειακό σύστημα.
Όλες οι θεωρητικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία έχουν νόημα γιατί αγγίζουν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής και του ψυχισμού μας. Δεν υπάρχει ‘ καλύτερο’ και ‘χειρότερο’ μοντέλο. Αν όμως, μείνουμε μόνο σε ένα μοντέλο, τότε θα μπορούμε ως θεραπευτές να βοηθήσουμε μόνο ορισμένους ανθρώπους, ενώ άλλους όχι. Επιπλέον, ας μη ξεχνάμε ότι το σημαντικότερο εργαλείο της ψυχοθεραπείας είναι η ίδια η θεραπεύτρια, η προσωπικότητά της και η εσωτερική της συγκρότηση.
5. Είναι αποτελεσματική η ψυχοθεραπεία?
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπεία βοηθάει τους ανθρώπους. O κύριος λόγος είναι η δημιουργία της θεραπευτικής σχέσης που χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια, ασφάλεια, εμπιστοσύνη, αποδοχή και ενσυναίσθηση. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα και στην σχετική έρευνα του Bruce E Wampold, 2015 (Department of Counseling Psychology, University of Wisconsin, Madison, WI, USA).
Για τα άτομα τα οποία χρειάζονται παράλληλα και φαρμακευτική αγωγή όπως σε περιπτώσεις άγχους, κατάθλιψη κλπ. Έχει βρεθεί πως ο συνδυασμός φαρμάκων μεψυχοθεραπεία δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα και στην σχετική έρευνα (Μeta-analysis).
Για να είναι όμως αποτελεσματική η ψυχοθεραπεία χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις, αυτές είναι:
Α. Λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο, ένα επαγγελματικό πλαίσιο, όπου τηρούνται ορισμένοι κανόνες.
Β. Επιπλέον, η θεραπευτική σχέση είναι μια πολύ ιδιαίτερη σχέση. Δεν είναι σαν τη σχέση με την οικογένεια, με τους φίλους ή τους δασκάλους μας. Έχει στοιχεία από όλα αυτά, αλλά δεν μοιάζει με κανένα.
Βασίζεται στην εμπιστοσύνη και την ειλικρίνεια. Η θεραπεύτρια χρειάζεται να κερδίσει την εμπιστοσύνη του ατόμου μέσα από το γνήσιο ενδιαφέρον της, το γεγονός ότι ακούει προσεκτικά και το ότι θυμάται αυτά που άκουσε από την ιστορία του ατόμου. Η θεραπεύτρια δεν είναι φίλη μας, δεν θα βγούμε μαζί της για καφέ, δεν θα την καλέσουμε στη γιορτή μας ούτε εκείνη θα μας μιλήσει για τα δικά της προβλήματα.
Είναι μια ασύμμετρη σχέση, ολόκληρη η ώρα της ψυχοθεραπείας αφιερώνεται στη θεραπευόμενη. Η θεραπεύτρια δεν μοιράζεται τα δικά της προβλήματα με το άλλο μέλος ούτε αναλώνεται σε λεπτομέρειες για τη ζωή της.
6. Ποιος είναι ο ρόλος του θεραπευτή στην ψυχοθεραπεία?
Όπως ήδη αναφέραμε, η θεραπευτική σχέση στην ψυχοθεραπεία είναι στην ουσία μια ασύμμετρη σχέση. Ο θεραπευτής ακούει και συνομιλεί με το άτομο με έναν ιδιαίτερο τρόπο.
Αφουγκράζεται πολύ προσεκτικά τον συνομιλητή του.
Επικυρώνει την ψυχική πραγματικότητα του συνομιλητή του.
Βοηθά το άτομο να κατανοήσει για ποιον λόγο του συμβαίνουν όλα αυτά.
νάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση ο ρόλος μπορεί να είναι πιο ενεργητικός και κατευθυντικός ή αντίθετα πιο δεκτικός και υποστηρικτικός.
7. Πόσο διαρκεί μια ψυχοθεραπεία?
Η διάρκεια μιας ψυχοθεραπείας καθορίζεται από τους στόχους της. Μπορεί να διαρκέσει 10 συνεδρίες όταν ο στόχος είναι πολύ συγκεκριμένος αλλά μπορεί να επεκταθεί για πολλά χρόνια.
Ένας από τους στόχους μιας μακροχρόνιας θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να αναπτύξει τις ψυχικές δεξιότητές του στη ζωή. Αυτές οι δεξιότητες που δεν αναπτύχθηκαν κατά την παιδική ηλικία γιατί δεν βοήθησαν οι τότε επικρατούσες συνθήκες. Τέτοιες ψυχικές δεξιότητες ζωής είναι:
H αυτοφροντίδα.
H αναγνώριση και η ρύθμιση των συναισθημάτων
H ικανότητα να ηρεμούμε τον εαυτό μας.
Αν στην οικογένειά μας υπήρχαν πολλοί καβγάδες και φασαρίες. Aν οι γονείς είχαν πολλά δικά τους προβλήματ. Τότε ενδεχομένως να μην υπήρχε ουσιαστικός χρόνος για τη συναισθηματική φροντίδα των παιδιών και για την ομαλή συναισθηματική τους ανάπτυξη.
Αυτά τα κενά καλείται το άτομο να βελτιώσει μέσα στην ψυχοθεραπεία. Η θεραπεύτρια με κανέναν τρόπο δεν γίνεται το δεκανίκι, ούτε η δεύτερη μητέρα των θεραπευόμενων. Τους βοηθάει να πενθήσουν αυτό που δεν είχαν και να προχωρήσουν με αυτά που ήδη έχουν και αυτά που αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας.
8. Πόσο συχνές είναι οι συνεδρίες στην ψυχοθεραπεία?
Σε μια τυπική ψυχοθεραπεία οι συνεδρίες είναι κάθε εβδομάδα, κατά προτίμηση την ίδια μέρα και ώρα. Η σταθερότητα του πλαισίου και η συνέπεια της θεραπεύτριας είναι σημαντικά στοιχεία της διαδικασίας.
Η διάρκεια της ψυχοθεραπείας είναι συνήθως 50 λεπτά, έτσι ώστε η θεραπεύτρια να έχει λίγο χρόνο στη διάθεσή της να αποφορτιστεί και να προετοιμαστεί για την επόμενη συνεδρία.
Σε περιπτώσεις κρίσης ή σε πιο εντατικές μορφές θεραπείας, οι συνεδρίες μπορούν να είναι πιο συχνές μέσα στην εβδομάδα. Στη συμβουλευτική ή υποστηρικτική θεραπεία, μπορεί ένα άτομο να έχει πιο αραιές συνεδρίες, όπως 1 φορά στις 15 μέρες. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, ο εστιασμός είναι σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα και δεν υπάρχει η δυνατότητα για βαθύτερη επεξεργασία των βιωμάτων του ατόμου.
9. Μπορεί η ψυχοθεραπεία να βλάψει το άτομο?
Όταν ένα άτομο σε ψυχοθεραπεία μιλάει για τη ζωή του, ανακινούνται συναισθήματα και αναμνήσεις, ορισμένα από τα οποία είναι επώδυνα.
Ένας κατάλληλα εκπαιδευμένος θεραπευτής γνωρίζει πώς να βοηθήσει το άτομο να επεξεργαστεί αυτές τις δύσκολες εμπειρίες χωρίς να κατακλυστεί από δυσάρεστα συναισθήματα. Ωστόσο, μια πρόωρη και εκρηκτική ανάδυση δύσκολων συναισθημάτων χωρίς την κατάλληλη πλαισίωση μπορεί να είναι μια τραυματική εμπειρία για τη θεραπευόμενη. Επιπλέον, μια ακόμη πηγή προβλημάτων είναι όταν η θεραπεύτρια είτε δεν αφουγκράζεται τις ανάγκες της θεραπευόμενης και μένει προσκολλημένη ‘στο μοντέλο’ της είτε χρησιμοποιεί τη θεραπευόμενη για να νιώσει καλά η ίδια, όπως ότι είναι σημαντική, ότι γνωρίζει πολλά, ότι έχει τη δύναμη να θεραπεύει τους άλλους.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι οι διπλές σχέσεις, οι οποίες δεν βοηθάνε καθόλου την ψυχοθεραπεία. Μια θεραπευόμενη, η οποία παράλληλα παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα στα παιδιά της θεραπεύτριας, μπερδεύεται στους διπλούς ρόλους που έχει να επιτελέσει. Επιπλέον, μια θεραπεύτρια που μιλάει για τα δικά της προβλήματα ή υποκινείται από τα δικά της ανεπίλυτα τραύματα επίσης βλάπτει τη θεραπευτική διαδικασία. Τέλος, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως μια σεξουαλική σχέση ανάμεσα στα δύο μέλη μπορεί να προκαλέσει μεγάλη βλάβη στους θεραπευόμενους.
Επομένως, για να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια ψυχοθεραπεία χρειάζεται και τα δύο μέλη να είναι αφοσιωμένα αποκλειστικά στους στόχους και τον ρόλο που ορίζει το θεραπευτικό πλαίσιο.
10. Ποια είναι τα προσόντα μιας καλής ψυχοθεραπεύτριας?
Τα τυπικά προσόντα για ένα άτομο που ασκεί ψυχοθεραπεία είναι να έχει μια επαρκή εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία και την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του.
Από κει και πέρα η επιμόρφωση είναι συνεχής και η δια βίου μάθηση απαραίτητη. Επιπλέον, είναι χρήσιμο να έχουμε και ένα τρίτο άτομο ή μια ομάδα συναδέλφων να εποπτεύουν τα περιστατικά μας, τηρώντας βέβαια αυστηρά την ανωνυμία του περιστατικού. Η δυσκολία της δουλειάς μας έγκειται στην υποκειμενικότητά της και τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλεί. Για αυτό το λόγο χρειάζεται να έχουμε ένα τρίτο μάτι που θα μας βοηθάει να βλέπουμε την κατάσταση πιο καθαρά.
Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς είναι σημαντικό να καταγράψουμε τις αντιδράσεις μας, τις δυσκολίες μας, αλλά και την ικανότητά μας να προσαρμοζόμαστε στις πρωτόγνωρες συνθήκες διαβίωσης που αντιμετωπίζουμε τις τελευταίες εβδομάδες.
Σας προσκαλούμε να συμμετέχετε σε μια διαδικτυακή έρευνα με τίτλο:
ΟΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Η έρευνα διεξάγεται από το Ινστιτούτο Ψυχολογίας και Υγείας, μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, και αφορά τις επιπτώσεις του κορωνοϊού και των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας στην ελληνική κοινωνία, η οποία δοκιμάζεται για δεύτερη φορά μέσα σε 10 χρόνια από μια μεγάλη κρίση.
Πατώντας εδώ εμφανίζονται ερωτήσεις τις οποίες καλείστε να απαντήσετε ανώνυμα.
Μπορείτε επίσης να βρείτε τη σχετική ανάρτηση στο Facebook στη σελίδα του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας.
Η συμμετοχή σας σε αυτήν την έρευνα είναι πολύτιμη και θα βοηθήσει όλους μας να κατανοήσουμε το αποτύπωμα που θα αφήσει η σημερινή κρίση, καθώς και να βρούμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά τις δυσκολίες.
Είναι σημαντικό να έχουμε απαντήσεις από πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους, οπότε μοιραστείτε αυτήν την πληροφορία και με άλλους!
Παρόλο που τα γραφεία των ειδικών ψυχικής υγείας παραμένουν σε λειτουργία, πολλοί από εμάς επιλέγουμε να διεξάγουμε τις συναντήσεις μέσω διαδικτύου, εφόσον το νομικό καθεστώς της Ελλάδας το επιτρέπει. Αρκετοί ήμασταν ήδη εξοικειωμένοι με τις συνεδρίες εξ αποστάσεως. Ωστόσο, η διαδικτυακή ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική και υποστηρικτική χρήζει συνεχούς βελτίωσης, ιδίως στην παρούσα φάση. Ορισμένα από τα σημαντικότερα θέματα που παρατηρώ, ως κλινικός, για μία αρκετά καλή διαδικτυακή επικοινωνία είναι τα εξής:
Οι υπηρεσίες εξ αποστάσεως παρέχονται συνήθως μέσω βιντεοκλήσεων, μηνυμάτων και τηλεφώνου. Εντούτοις, επιλέγω τις βιντεοκλήσεις διότι προσομοιώνουν καλύτερα την παραδοσιακή ψυχοθεραπεία.
Προτιμώ να διεξάγω τις συνεδρίες, είτε μέσω του υπολογιστή είτε μέσω ταμπλέτας (tablet) κι αυτό διότι οι οθόνες είναι μεγαλύτερες, ο ήχος είναι συνήθως καλύτερος κι έτσι μοιάζει στα μάτια μου περισσότερο «φυσική» η συνάντηση.
Αν για οποιονδήποτε λόγο χρειάζεται να χρησιμοποιήσω το κινητό τηλέφωνο, επιλέγω ένα πρόγραμμα που δεν διακόπτεται με τις εισερχόμενες κλήσεις και τα εισερχόμενα μηνύματα απενεργοποιώντας τις ειδοποιήσεις, για να μην αποσπάται η προσοχή μου και να μην αναστέλλεται η ροή της συζήτησης.
Φροντίζω να παραμένω στον επαγγελματικό μου ρόλο
φοράω ρούχα που θα φορούσα στο γραφείο,
επιλέγω έναν χώρο που προσφέρεται για ψυχοθεραπεία και ένα φόντο είτε μονόχρωμο είτε να παραπέμπει σε επαγγελματικό χώρο-σταθερό κάθε φορά για να διατηρήσουμε τη συνοχή,
τοποθετώ τη συσκευή σε μια σταθερή βάση,
ελέγχω τον φωτισμό ούτως ώστε να παραμένει σταθερός καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ελέγχω τον ήχο, προετοιμάζομαι πριν από τη συνάντηση και ελέγχω την απόσταση που φαίνεται στην κάμερά μου.
Αν θέλω να βλέπω μόνο τον θεραπευόμενο καλύπτω το εικονίδιο που φαίνεται η δική μου κάμερα. Επίσης, κλείνω τον ήχο από συσκευές που δεν θα είχα ενεργοποιημένες στο γραφείο, επιλέγω να καθίσω σε μια κατάλληλη για την περίσταση καρέκλα και παραμένω μόνη στον χώρο βρίσκοντας λύσεις για τους ανθρώπους και τα κατοικίδια που μοιραζόμαστε όλοι μαζί το ίδιο σπίτι.
Αντίστοιχα προτρέπω να πράξουν και οι θεραπευόμενοι για να μειώσουν τους εξωτερικούς θορύβους και να προστατεύσουν τον ιδιωτικό τους χώρο κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Τα οποιαδήποτε εμπόδια που ενδεχομένως να προκύψουν είναι μια ευκαιρία επεξεργασίας και νοηματοδήτησης, προτείνοντας ταυτόχρονα πρακτικές συμβουλές. Αν για παράδειγμα φοβούνται ότι μπορεί κάποιος, από τους ανθρώπους που βρίσκονται στο σπίτι, να ακούει πίσω από την κλειστή πόρτα τους προτρέπω να χρησιμοποιήσουν ακουστικά και επιλέξουν από το διαδίκτυο «λευκούς ήχους/white noise» κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, λόγω της απόστασης, όπως οι περιορισμένες πληροφορίες των μη λεκτικών μηνυμάτων και των αισθήσεων όπως η όραση, η όσφρηση και η ακοή. Στην προκειμένη περίπτωση, επιλέγω διευκρινιστικές ερωτήσεις και κάποιες φορές την άσκηση της ενσυνειδητότητας (mindfulness) “Τι βλέπεις, τι ακούς, τι μυρίζεις, τι ακουμπάς, τι γεύεσαι”, ούτως ώστε να μεταφερθώ στον κόσμο του θεραπευόμενου και να βγω από τον δικό μου. Αδιαμφισβήτητα, βασικές δεξιότητες όπως η ενεργητική ακρόαση, η αντανάκλαση, το καθρέφτισμα και η χρήση των εικόνων συνεχίζουν να βοηθούν την επικοινωνία και την ενσυναίσθηση.
Το ζητούμενο και ο απώτερος σκοπός είναι να επικοινωνήσουμε και να συνδεθούμε κατά τη διάρκεια της φυσικής απομόνωσής. Επομένως, εστιάζουμε την προσοχή μας στις αισθήσεις μας -ο καθένας στις δικιές του- και συζητούμε για αυτές, δημιουργώντας έτσι το πεδίο της συνάντησής μας. Καθώς συζητούμε για τις αισθήσεις και τα συναισθήματα, μοιραζόμαστε την κοινή μας εμπειρία, συνδεόμαστε περισσότερο και βοηθούμε στην ομαλή διεξαγωγή της θεραπείας.
Βιβλία εκπαιδευτικά, βιβλία που δίνουν χρήσιμες πληροφορίες, που εξηγούν φαινόμενα, που διδάσκουν, που διασκεδάζουν.
Ωστόσο, λίγα είναι τα βιβλία που μιλούν στην ψυχή του παιδιού.
Το βιβλίο της Τζούλιας Αποστολίδου ΟΡΘΟΠΕΤΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ είναι ένα βιβλίο με ψυχή. Βγήκε από την ψυχή της συγγραφέως και απευθύνεται στην ψυχή όλων μας.
Η ιστορία του είναι απλή και συμβολική. Ενα μικρό κορίτσι με το ποδήλατό της ταξιδεύει στις εποχές του χρόνου ακολουθώντας τα αγαπημένα της σύννεφα, επιθυμώντας να είναι τόσο ελεύθερη όσο είναι εκείνα.
Δεν μπορούν να με στηρίξουν οι «δικοί μου» άνθρωποι, γιατί δεν δέχομαι συγγενείς και φίλους.
Έχω ευχαριστημένους θεραπευόμενους που δεν μπορούν να μιλήσουν με καλά λόγια για μένα και να μου παραπέμψουν νέα περιστατικά. Ακριβώς λόγω της μικρής κοινωνίας οι περισσότεροι, για τους δικούς τους λόγους, κρατούν μυστική την ψυχοθεραπεία τους. Κι αν κάποιοι πιθανόν μιλήσουν σε κάποιον δικό τους και τον παραπέμψουν σ’ εμένα, δυσκολεύομαι να δεχθώ άτομα τα οποία εμπλέκονται συναισθηματικά με θεραπευόμενούς μου, όπως για παράδειγμα συγγενείς… Read More “Δουλεύοντας ως ψυχολόγος στην επαρχία…”
Πολλές θεωρητικές κατευθύνσεις στην ψυχοθεραπεία θεωρούν ότι η ψυχοδιαγνωστική είναι άχρηστη, ίσως και επικίνδυνη, εφόσον βάζει « ταμπέλες» σε ανθρώπους, ταμπέλες οι οποίες μας εμποδίζουν να κάνουμε επαφή με το ίδιο το άτομο ώστε να το καταλάβουμε καλύτερα.
Οντως, οι διαγνωστικές ετικέτες έχουν χρησιμοποιηθεί για να ασκήσουν εξουσία ή και βία σε ανυπεράσπιστα άτομα. Έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για να καταστήσουν ένα ανθρώπινο ον « αντικείμενο», στερημένο από τις κοινωνικές και ανθρώπινες ιδιότητές του.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν διαφορετικό τύπο διάγνωσης που βασίζεται στη γνώση που έχει συσσωρευτεί τα 100 χρόνια που ασκούμε το επάγγελμα της ψυχοθεραπείας. Σύμφωνα με αυτήν την οπτική διάγνωση σημαίνει κατανόηση.
