Μέχρι πρότινος, το πένθος το κρύβαμε, το αρνιόμασταν και το αποφεύγαμε. Πιστεύαμε πως αν μιλήσουμε γι’ αυτό, εκείνο παίρνει δύναμη, βγάζει κι άλλα κεφάλια και το σπαθί που έχουμε στη φαρέτρα μας πως δεν αρκεί.
Δεν ήταν μόνο ο πόνος του βαθύς, ήταν και μια παράδοξη ντροπή που το συνόδευε. Λες και ήμασταν οι μοναδικοί με το αντίστοιχο βίωμα. Λες και αυτή η μοναξιά στο βίωμα μας έκανε αλλόκοτους, καταραμένους. Λες και δεν συμβαίνει εκ των πραγμάτων στις ζωές όλων μας. Το πένθος, όλων των ειδών των απωλειών, επικοινωνούνταν πίσω από κλειστές πόρτες. Πόρτες οικιών ανθρώπων και θεραπευτών που ερμητικά κρατούσαν τα επτασφράγιστα μυστικά του πόνου που ξεπρόβαλε. Κλείνοντας την πόρτα, έπρεπε όλα αυτά να μείνουν εκεί, έπρεπε να φαινόμαστε ατρόμητοι πίσω από τις μακιγιαρισμένες μάσκες μας. Να ξορκίσουμε το κακό επειδή δεν μιλάμε γι’ αυτό.
Και τώρα ξάφνου το πένθος είναι παντού. Αδύνατον να κλειδαμπαρωθούν οι πόρτες, ανέφικτο να συγκρατηθούν τα δακρυσμένα μάτια και τα στόματα που μιλούν για τον πόνο της απώλειας, οποιαδήποτε απώλειας. Προφανώς και δεν μας αρέσει η νέα συνθήκη. Προφανώς και αναπολούμε την ελπίδα, συμβιβαζόμενοι ακόμα και με αυτή της μακιγιαρισμένης μάσκας. Προφανώς και είναι αδύνατο το βίωμα των συνεχών απωλειών και της επαφής με την πραγματικότητα. Αλλά να γυρίσουμε πού; Στη μοναξιά των κλειδαμπαρωμένων πορτών; Στην οδυνηρή πραγματικότητα χωρίς το μοίρασμα του βιώματος; Η απόλαυση θα έρθει, είναι άλλωστε μέρος της ροής. Αλλά πώς θα βιωθεί με ανοιχτές πληγές και με διαμελισμένα άκρα που η μοναξιά και η άρνηση θα τους έχουν προκαλέσει σηψαιμία;
Η ιστορία των ανθρώπων λέει πως το τραύμα προκαλείται κυρίως από την αδυναμία διαχείρισης του τραυματικού γεγονότος. Εκ των πραγμάτων η απώλεια είναι μια πληγή. Αλλά η πληγή που δεν φροντίζεται, που αιμορραγεί και που μένει ανοιχτή είναι κι αυτή που προκαλεί τις επιπλοκές. Το μοίρασμα του βιώματος και η έκφραση των συναισθημάτων παρέχουν οξυγόνο και γιατρειά.
Είναι σαν καθαρό νερό επάνω στην πληγή, η παρουσία του άλλου που γνωρίζει πώς είναι το βίωμα που ακούει. Μας μίλησε άλλωστε, πριν από λίγο, κι αυτός για τον δικό του πόνο. Και κάπως έτσι γινόμαστε πολλοί έξω από τις κλειδαμπάρωνες πόρτες. Και κάπως έτσι το πένθος που μιλιέται, ίσως και να νικιέται.
Σε αυτή την σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Νέα από την διεθνή σκηνή
Ο τελευταίος μήνας του Ναβάλνι με δικά του λόγια.
Στη διεθνή σκηνή ιδιαίτερη αίσθηση δημιούργησε ο θάνατος του Ναβάλνι, ενός σύγχρονου αντικαθεστωτικού ήρωα…
Πολλές θεωρητικές κατευθύνσεις στην ψυχοθεραπεία θεωρούν ότι η ψυχοδιαγνωστική είναι άχρηστη, ίσως και επικίνδυνη, εφόσον βάζει « ταμπέλες» σε ανθρώπους, ταμπέλες οι οποίες μας εμποδίζουν να κάνουμε επαφή με το ίδιο το άτομο ώστε να το καταλάβουμε καλύτερα.
Οντως, οι διαγνωστικές ετικέτες έχουν χρησιμοποιηθεί για να ασκήσουν εξουσία ή και βία σε ανυπεράσπιστα άτομα. Έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για να καταστήσουν ένα ανθρώπινο ον « αντικείμενο», στερημένο από τις κοινωνικές και ανθρώπινες ιδιότητές του.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν διαφορετικό τύπο διάγνωσης που βασίζεται στη γνώση που έχει συσσωρευτεί τα 100 χρόνια που ασκούμε το επάγγελμα της ψυχοθεραπείας. Σύμφωνα με αυτήν την οπτική διάγνωση σημαίνει κατανόηση.
Με πολλά νέα έφυγε ο πρώτος μήνας του χρόνου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ειδικούς ψυχικής υγείας έχει η δημοσιοποίηση του διαχρονικού προβλήματος που μαστίζει τον χώρο μας και αφορά το ποιος έχει τα εχέγγυα για να ασκήσει επαγγελματικά την ψυχοθεραπεία.
Θεραπευτά μου, μήπως δεν είστε θεραπευτής;
Ψυχολόγοι, life coaches, σύμβουλοι σχέσεων προσφέρουν όλοι υπηρεσίες «ψυχοθεραπευτικές», χωρίς να έχουν τα ίδια τυπικά προσόντα. Ανατομία μιας αρρύθμιστης αγοράς.
Άλλα θέματα που μας ξάφνιασαν ή αποτελούν καθημερινό θέμα συζήτησης στην Ελλάδα:
Το υαλορουνικό κάνει θραύση στα κοριτσάκια των 9 ετών!
Η 10χρονη Δανάη έχει πέσει θύμα της «μόδας» που θέλει τα κορίτσια να χρησιμοποιούν προϊόντα περιποίησης προσώπου από το δημοτικό. Πώς τα κοινωνικά δίκτυα φτιάχνουν μια νέα αγορά.
Από τον χώρο της επιστήμης και της κοινωνικής πολιτικής:
Να απαγορευτούν τα social media στα παιδιά?
Τι αποτέλεσμα θα είχε κάτι τέτοιο; Tι λένε οι έρευνες, τι λένε οι ειδικοί και τι λένε οι γονείς για την επίδραση των σόσιαλ μίντια στη ζωή παιδιών και εφήβων;
Νάτος ο καινούργιος ιός! Τον έφτιαξαν οι Κινέζοι..
Kινέζοι επιστήμονες πειραματίστηκαν με ένα μεταλλαγμένο στέλεχος κορωνοϊού το οποίο είναι 100% θανατηφόρο σε «εξανθρωπισμένα» ποντίκια, αναφέρει δημοσίευμα της New York Post επικαλούμενο έρευνα.
Η πρόσφατη μελέτη του Παρατηρητηρίου Corporate Europe Observatory αναδεικνύει την έκθεση των Ευρωπαίων πολιτών «σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα επιβλαβών χημικών ουσιών και φυτοφαρμάκων»
O Γιάννης Κατσογιάννης, καθηγητής στο τμήμα Χημείας του ΑΠΘ στον τομέα της περιβαλλοντικής τεχνολογίας, εξηγεί πως καταλήγουν στον οργανισμό μας και συστήνει μέτρα για να μειώσουμε την έκθεσή μας σε αυτά.
Και κλείνοντας, μια θετική είδηση για μια γυναίκα-αστέρι!
Χρυσάνθη Νικολοπούλου: Η πρώτη γυναίκα πιλότος F-16
Η υποσμηναγός (Ι) Χρυσάνθη Νικολοπούλου είναι η πρώτη γυναίκα πιλότος F-16 και συμπυκνώνει με τον δυναμισμό και τη μαχητικότητά της τις υψηλές προσδοκίες και την ελπίδα για την κατάκτηση νέων κορυφών τη χρονιά που έρχεται.
Προβλήματα με τους υδάτινους πόρους και τις ουσίες που χρησιμοποιούμε καθημερινά
Ε. Λέκκας: Η λειψυδρία δεν θα είναι παροδική, χρειάζεται εθνικό σχέδιο
Τα νησιά «για πολλούς και διάφορους λόγους», η Πελοπόννησος, η ηπειρωτική χώρα, η Στερεά και ορισμένες περιοχές της Μακεδονίας έχουν το εντονότερο πρόβλημα, σύμφωνα με τον καθηγητή
Μια νέα «αόρατη απειλή» ανιχνεύθηκε στο νερό της Ευρώπης
Το TFA , ένα από τα λεγόμενα «παντοτινά χημικά» εντόπισε έρευνα, στο νερό της βρύσης αλλά και σε εμφιαλωμένο μεταλλικό νερό που καταναλώνουν οι Ευρωπαίοι.
Πολλά από αυτά περιέχουν χημικές ουσίες οι οποίες διαπερνούν τον δερματικό ιστό και εισέρχονται στο αίμα – Ποιες είναι οι συνέπειες και τι μπορούμε να κάνουμε.
Το ΒΗΜΑ Σήμερα: Millennials και Gen Z εμπιστεύονται το TikTok για συμβουλές υγείας
Η Ηλιάνα Δανέζη, δημοσιογράφος στο Mega Stories και μέλος της ερευνητικής ομάδας zoom στο «ΒΗΜΑ», περιγράφει πώς προέκυψε η τάση των νέων να στρέφονται στο TikTok για συμβουλές ομορφιάς και ευεξίας.
Συνεχίζουμε με τις γνωστές παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας… Υπάρχει κανείς που προσπαθεί να τις λύσει?
Πρωταθλήτρια στη διαφθορά βγάζουν οι πολίτες την Ελλάδα
Ερευνα του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι επτά στους 10 Ευρωπαίους θεωρούν διαδεδομένη τη διαφθορά, με το ποσοστό στην Ελλάδα να «πιάνει» ποσοστά βεβαιότητας, της τάξεως του 98%!
Tροχαία: Εγκατάλειψη θύματος, ένα έγκλημα κατ’ εξακολούθηση
Σύμφωνα με έρευνα του πανελλαδικού συλλόγου «SOS Τροχαία Εγκλήματα», τους τελευταίους έξι μήνες έχουν καταγραφεί 46 τροχαία με εγκατάλειψη, με συνολικά 50 θύματα, εκ των οποίων τα οκτώ έχασαν τη ζωή τους.
Ο παρατεταμένος καύσων, λέει, βοηθά την έκρηξη της βίας στην καθημερινότητα, όπως μερικά χρόνια πριν την βοηθούσε ο εγκλεισμός λόγω κορωνοϊού, όπως πριν ακόμη την βοηθούσε η οικονομική κρίση.
Με αφορμή τη «μαφία της Μυκόνου» και το κύκλωμα εκβιαστών στην Αθήνα, ο εμπειρογνώμονας Δημόσιας Διοίκησης και σύμβουλος ΑΣΕΠ, μιλάει για τα μελανά σημεία του συστήματος που επιτρέπουν στα κυκλώματα να «ανθίζουν»
Ο τρόπος με τον οποίο εκτυλίχθηκε η παγκοσμιοποίηση ήταν λανθασμένος. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει πλέον τόσο από τα εμπειρικά δεδομένα (την ανακοπή της τα τελευταία χρόνια για γεωπολιτικούς και άλλους λόγους, ιδίως από τις ΗΠΑ που πρωτοστάτησαν στην καθιέρωσή της) όσο και από τη στροφή αναγνωρισμένων αρθρογράφων. Οι οποίοι κάποτε την υπερασπίζονταν φανατικά, ενώ οι αντίθετες απόψεις, όπως αυτή που εκφράσαμε ήδη από το 2010, έπεφταν στο κενό.
Ευτυχώς, κάποιοι καθαρίζουν τον βυθό της θάλασσας….
Περίπου 800 κιλά εγκαταλελειμμένων διχτυών, 406 εν δυνάμει ανακυκλώσιμα υλικά, 28 λάστιχα αυτοκινήτων και 30 τεμάχια ρούχων ανασύρθηκαν από τη Βλυχάδα και τη Θηρασιά, στην πρόσφατη αποστολή της οργάνωσης Aegean Rebreath στη Σαντορίνη.
Η ιστορία πίσω από την πιο εξωπραγματική φωτογραφία των Ολυμπιακών – έως τώρα
Photoshop ή ΑΙ; Τέλειες συνθήκες, τύχη και εμπειρία, απαντά ο φωτογράφος που κατάφερε να συλλάβει το πιο εντυπωσιακό στιγμιότυπο των Ολυμπιακών του Παρισιού
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Το πένθος σαν έννοια μας τρομάζει. Δεν μας αρέσει καθόλου να έρχεται στο προσκήνιο της συζήτησής μας, πόσο μάλλον αν πρόκειται για ένα παιδί που πενθεί.
Όμως, η γνώση είναι δύναμη και σε τέτοιες περιπτώσεις μόνο αν ξέρουμε πώς να τις διαχειριστούμε μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να βγει πιο δυνατό μέσα από το πένθος που βιώνει.
Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η απώλεια είναι κομμάτι της ζωής μας. Είναι χρέος μας να είμαστε όλοι εκπαιδευμένοι και έτοιμοι να βοηθήσουμε ένα παιδί που βιώνει μια τέτοια κρίση στην ζωή του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να το κατευθύνουμε και να το στηρίξουμε αλλάζοντας ριζικά την εξέλιξή του και αποφεύγοντας τις αρνητικές συνέπειες που έχει ένα ανεπεξέργαστο πένθος στο παιδί, όπως εφιάλτες, σωματικά συμπτώματα, άγχος, κατάθλιψη κλπ. Για αυτόν τον λόγο θα δούμε τρεις βασικές ερωτήσεις με απαντήσεις που έχουν σκοπό να μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε καλύτερα κάποιες δύσκολες καταστάσεις. Οι απαντήσεις είναι μέσα από το ομώνυμο βιβλίο “Το πένθος στα παιδιά” από τiς εκδόσεις ΙΨΥ.
1.Τι χρειάζεται να κάνει ένα παιδί για να επεξεργαστεί το πένθος του όταν πεθάνει ένας γονιός;
Σύμφωνα με τον Worden το παιδί έχει 4 καθήκοντα που θα το βοηθήσουν με το πένθος του. Με βάση τις μαρτυρίες των παιδιών που έχασαν έναν γονιό, ο Worden (1996) διατύπωσε τα 4 καθήκοντα (tasks) με τα οποία είναι αντιμέτωπο ένα παιδί με πένθος. Αυτά τα καθήκοντα δεν έχουν καθορισμένη σειρά και το παιδί μπορεί να επανέλθει σε προγενέστερα καθήκοντα ανά πάσα στιγμή.
Το πρώτο καθήκον είναι να αναγνωρίσει την πραγματικότητα του θανάτου, διαφορετικά δεν μπορεί να ξεκινήσει η διεργασία του πένθους.
Το δεύτερο καθήκον είναι να επεξεργαστεί τα συναισθήματα που απορρέουν από την απώλεια.
Το τρίτο καθήκον αναφέρεται στην προσαρμογή του παιδιού σε ένα περιβάλλον από το οποίο λείπει ένα σημαντικό άτομο.
Το τέταρτο καθήκον αναφέρεται στη δημιουργία μιας νέας ψυχικής και εσωτερικευμένης σχέσης με το άτομο που πέθανε ώστε να μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή του.
{Τάνια Αναγνωστοπούλου- Σοφία Χατζηνικολάου (2015) Το Πένθος στα Παιδιά}
2.Με ποιον τρόπο μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να διατηρήσει την ανάμνηση του γονιού του που πέθανε;
Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να διατηρήσει την ανάμνηση του γονιού. Στην έρευνα του Harvard για το πένθος των παιδιών (Nickman et al., 1998), οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι γονείς που ήταν βοηθητικοί σε αυτόν τον τομέα:
Συζητούσαν με το παιδί για τον γονιό που πέθανε.
Έδιναν την ευκαιρία στα παιδιά να συμμετέχουν στα μνημόσυνα και τις επισκέψεις στο νεκροταφείο.
Έδιναν στα παιδιά αντικείμενα, φωτογραφίες, κοσμήματα, ρούχα που ανήκουν στον εκλιπόντα γονέα.
Παρατηρούσαν αν τα παιδιά εκφράζουν τα συναισθήματά τους και αν αναφέρονται στον εκλιπόντα γονέα. Για παράδειγμα, ένας πατέρας κατάλαβε πως η σιωπή του 11χρονου γιου του για τη μητέρα του οφείλονταν στην προσπάθεια του μικρού να προστατέψει τον πατέρα του από τη θλίψη.
Βοηθούσαν τα παιδιά να βρουν τις λέξεις να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Για παράδειγμα, μια μητέρα εξήγησε στα παιδιά για τα συναισθήματα που νιώθουν όσοι έχουν χάσει ένα αγαπημένο πρόσωπο και μετά τα ρώτησε αν και εκείνα νιώθουν το ίδιο.
Έδειχναν στο παιδί τον σεβασμό τους τόσο προς τον γονιό που πέθανε όσο και προς τη σχέση του παιδιού με αυτόν.
Ωστόσο, μια δύσκολη σχέση ανάμεσα στους γονείς, έχει αρνητική επίδραση στο πένθος στα παιδιά. Αν τα παιδιά διαπιστώσουν ότι ο επιζών γονιός θέλει να συνεχίσει τη ζωή του χωρίς να αναφέρεται στον εκλιπόντα γονέα, μένουν χωρίς στήριγμα στην προσπάθειά τους να τον μνημονεύουν. Ορισμένες φορές, βοηθάει να μιλάνε τα αδέρφια μεταξύ τους για τον γονιό που πέθανε ή να βρουν άλλα άτομα που τον γνώριζαν για να τον μνημονεύουν (Nickman et al., 1998).
{Τάνια Αναγνωστοπούλου- Σοφία Χατζηνικολάου (2015) Το Πένθος στα Παιδιά}
Τι λέμε στα παιδιά στην περίπτωση που ο θάνατος είναι βίαιος;
Στην περίπτωση βίαιου θανάτου, το παιδί αποτυπώνει τρομακτικές εικόνες στο μυαλό του και συχνά υποφέρει από εφιάλτες το βράδυ, βιώνει δηλαδή μια μετατραυματική διαταραχή. Ακόμη και το να ακούσει για έναν βίαιο θάνατο, χωρίς να έχει εκτεθεί στη σκηνή, αφήνει στο παιδί δυσάρεστες εικόνες. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί να μιλήσει για αυτά που είδε και άκουσε και να αναφέρει με λεπτομέρειες τις εντυπώσεις που του άφησε το τραυματικό γεγονός (Pynoos et al., 1987).
Τα παιδιά θέτουν δύσκολες ερωτήσεις. Μία από αυτές είναι «Υπέφερε;». Συχνά, επίσης, ρωτάνε «Τρόμαξε;». Σε αυτά τα ερωτήματα μπορούμε να απαντήσουμε: «Εάν πόνεσε, ήταν μόνο για λίγο και μετά όλα ηρέμησαν και δεν φοβόταν καθόλου», όπως επίσης και «Δεν
είμαι σίγουρος/η, αλλά ξέρω πως όσο και αν τρόμαξε, δεν κράτησε πολύ και γνώριζε ότι εμείς τον/την αγαπάμε πολύ» (J. Johnson, 1999, σελ. 40).
{Τάνια Αναγνωστοπούλου- Σοφία Χατζηνικολάου (2015) Το Πένθος στα Παιδιά}