Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Διαβάστε αυτόν τον μήνα: Πώς θα κάνετε το τέλειο έγκλημα, το ψυχικό μας DNA και τα μικρά θαύματα που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι.
Νέα από την Διεθνή Σκηνή
Γιατί είναι τόσο δημοφιλής ο λαΪκισμός στην Ευρώπη?
Στο βίντεο που ακολουθεί θα δούμε μια μητέρας και το μωρό της 4 μηνών που παίζουν πρόσωπο με πρόσωπο, απεικονίζει ένα σημαντικό είδος αλληλεπίδρασης. Βλέπουμε μια πολύ αφοσιωμένη μητέρα και ένα μωρό και μια μητέρα που απολαμβάνουν πραγματικά ο ένας τον άλλον.
Σε δύο γρήγορες, λεπτές στιγμές, ελάχιστα ορατές σε πραγματικό χρόνο, το μωρό στενοχωριέται και βλέπουμε τη μητέρα να ενώνει τη στενοχώρια του μωρού της με ένα ενσυναίσθητο πρόσωπο. Με αυτόν τον τρόπο, τα μωρά αισθάνονται ότι τα καταλαβαίνουν, ότι αναγνωρίζονται και ιδιαίτερα όταν είναι αναστατωμένα. Οι μητέρες που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν με ενσυναίσθηση τη στενοχώρια των μωρών τους, συχνά έχουν μωρά που δένονται με ανασφάλεια στο 1 έτος.
Επιμέλεια: Gavkhar Abdurokhmonova & Daniel Mejía Vargas
Βοηθοί συντάκτες: Jennifer Lyne, Robert DelGaudio, Amruta Wagh, Steve Lang
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στους: Bernard & Esther Besner Infant Research Fund, The Miranda Family Fund (Hispanic Federation Funds), Nielsen Family Foundation, Ellen Greenhouse & Lester Wall, Louise & Martin Bickman, Karen Davis, Q Media Solutions, Jacktar Films, Miriam Steele, Joshua Mora, Jessica Benjamin
Το πένθος σαν έννοια μας τρομάζει. Δεν μας αρέσει καθόλου να έρχεται στο προσκήνιο της συζήτησής μας, πόσο μάλλον αν πρόκειται για ένα παιδί που πενθεί.
Όμως, η γνώση είναι δύναμη και σε τέτοιες περιπτώσεις μόνο αν ξέρουμε πώς να τις διαχειριστούμε μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να βγει πιο δυνατό μέσα από το πένθος που βιώνει.
Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η απώλεια είναι κομμάτι της ζωής μας. Είναι χρέος μας να είμαστε όλοι εκπαιδευμένοι και έτοιμοι να βοηθήσουμε ένα παιδί που βιώνει μια τέτοια κρίση στην ζωή του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να το κατευθύνουμε και να το στηρίξουμε αλλάζοντας ριζικά την εξέλιξή του και αποφεύγοντας τις αρνητικές συνέπειες που έχει ένα ανεπεξέργαστο πένθος στο παιδί, όπως εφιάλτες, σωματικά συμπτώματα, άγχος, κατάθλιψη κλπ. Για αυτόν τον λόγο θα δούμε τρεις βασικές ερωτήσεις με απαντήσεις που έχουν σκοπό να μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε καλύτερα κάποιες δύσκολες καταστάσεις. Οι απαντήσεις είναι μέσα από το ομώνυμο βιβλίο “Το πένθος στα παιδιά” από τiς εκδόσεις ΙΨΥ.
1.Τι χρειάζεται να κάνει ένα παιδί για να επεξεργαστεί το πένθος του όταν πεθάνει ένας γονιός;
Σύμφωνα με τον Worden το παιδί έχει 4 καθήκοντα που θα το βοηθήσουν με το πένθος του. Με βάση τις μαρτυρίες των παιδιών που έχασαν έναν γονιό, ο Worden (1996) διατύπωσε τα 4 καθήκοντα (tasks) με τα οποία είναι αντιμέτωπο ένα παιδί με πένθος. Αυτά τα καθήκοντα δεν έχουν καθορισμένη σειρά και το παιδί μπορεί να επανέλθει σε προγενέστερα καθήκοντα ανά πάσα στιγμή.
Το πρώτο καθήκον είναι να αναγνωρίσει την πραγματικότητα του θανάτου, διαφορετικά δεν μπορεί να ξεκινήσει η διεργασία του πένθους.
Το δεύτερο καθήκον είναι να επεξεργαστεί τα συναισθήματα που απορρέουν από την απώλεια.
Το τρίτο καθήκον αναφέρεται στην προσαρμογή του παιδιού σε ένα περιβάλλον από το οποίο λείπει ένα σημαντικό άτομο.
Το τέταρτο καθήκον αναφέρεται στη δημιουργία μιας νέας ψυχικής και εσωτερικευμένης σχέσης με το άτομο που πέθανε ώστε να μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή του.
{Τάνια Αναγνωστοπούλου- Σοφία Χατζηνικολάου (2015) Το Πένθος στα Παιδιά}
2.Με ποιον τρόπο μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να διατηρήσει την ανάμνηση του γονιού του που πέθανε;
Είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να διατηρήσει την ανάμνηση του γονιού. Στην έρευνα του Harvard για το πένθος των παιδιών (Nickman et al., 1998), οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι γονείς που ήταν βοηθητικοί σε αυτόν τον τομέα:
Συζητούσαν με το παιδί για τον γονιό που πέθανε.
Έδιναν την ευκαιρία στα παιδιά να συμμετέχουν στα μνημόσυνα και τις επισκέψεις στο νεκροταφείο.
Έδιναν στα παιδιά αντικείμενα, φωτογραφίες, κοσμήματα, ρούχα που ανήκουν στον εκλιπόντα γονέα.
Παρατηρούσαν αν τα παιδιά εκφράζουν τα συναισθήματά τους και αν αναφέρονται στον εκλιπόντα γονέα. Για παράδειγμα, ένας πατέρας κατάλαβε πως η σιωπή του 11χρονου γιου του για τη μητέρα του οφείλονταν στην προσπάθεια του μικρού να προστατέψει τον πατέρα του από τη θλίψη.
Βοηθούσαν τα παιδιά να βρουν τις λέξεις να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Για παράδειγμα, μια μητέρα εξήγησε στα παιδιά για τα συναισθήματα που νιώθουν όσοι έχουν χάσει ένα αγαπημένο πρόσωπο και μετά τα ρώτησε αν και εκείνα νιώθουν το ίδιο.
Έδειχναν στο παιδί τον σεβασμό τους τόσο προς τον γονιό που πέθανε όσο και προς τη σχέση του παιδιού με αυτόν.
Ωστόσο, μια δύσκολη σχέση ανάμεσα στους γονείς, έχει αρνητική επίδραση στο πένθος στα παιδιά. Αν τα παιδιά διαπιστώσουν ότι ο επιζών γονιός θέλει να συνεχίσει τη ζωή του χωρίς να αναφέρεται στον εκλιπόντα γονέα, μένουν χωρίς στήριγμα στην προσπάθειά τους να τον μνημονεύουν. Ορισμένες φορές, βοηθάει να μιλάνε τα αδέρφια μεταξύ τους για τον γονιό που πέθανε ή να βρουν άλλα άτομα που τον γνώριζαν για να τον μνημονεύουν (Nickman et al., 1998).
{Τάνια Αναγνωστοπούλου- Σοφία Χατζηνικολάου (2015) Το Πένθος στα Παιδιά}
Τι λέμε στα παιδιά στην περίπτωση που ο θάνατος είναι βίαιος;
Στην περίπτωση βίαιου θανάτου, το παιδί αποτυπώνει τρομακτικές εικόνες στο μυαλό του και συχνά υποφέρει από εφιάλτες το βράδυ, βιώνει δηλαδή μια μετατραυματική διαταραχή. Ακόμη και το να ακούσει για έναν βίαιο θάνατο, χωρίς να έχει εκτεθεί στη σκηνή, αφήνει στο παιδί δυσάρεστες εικόνες. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί να μιλήσει για αυτά που είδε και άκουσε και να αναφέρει με λεπτομέρειες τις εντυπώσεις που του άφησε το τραυματικό γεγονός (Pynoos et al., 1987).
Τα παιδιά θέτουν δύσκολες ερωτήσεις. Μία από αυτές είναι «Υπέφερε;». Συχνά, επίσης, ρωτάνε «Τρόμαξε;». Σε αυτά τα ερωτήματα μπορούμε να απαντήσουμε: «Εάν πόνεσε, ήταν μόνο για λίγο και μετά όλα ηρέμησαν και δεν φοβόταν καθόλου», όπως επίσης και «Δεν
είμαι σίγουρος/η, αλλά ξέρω πως όσο και αν τρόμαξε, δεν κράτησε πολύ και γνώριζε ότι εμείς τον/την αγαπάμε πολύ» (J. Johnson, 1999, σελ. 40).
{Τάνια Αναγνωστοπούλου- Σοφία Χατζηνικολάου (2015) Το Πένθος στα Παιδιά}
Ο Απρίλιος ήταν ένας δύσκολος μήνας για την Ελλάδα. Στην αρχή είχαμε τη δολοφονία της Κυριακής Γρίβα έξω από το αστυνομικό τμήμα που αναζήτησε βοήθεια και στο τέλος μια πολυσυζητημένη, σχεδόν αθωωτική, απόφαση των δικαστών για τους ένοχους της μεγάλης πυρκαγιάς στο Μάτι που κόστισε τη ζωή σε 104 ανθρώπους.
Αγιοι Ανάργυροι: «Τι πρέπει να αλλάξει για να εμποδίσουμε την επόμενη γυναικοκτονία»
Μείωση εμπιστοσύνης στους θεσμούς, που θυμίζει τα χειρότερα χρόνια της μνημονιακής κρίσης, καταγράφει έρευνα της Public Issue. Μεγάλος χαμένος η Δικαιοσύνη, την οποία εμπιστεύεται μόλις το 27% των πολιτών.
Το αφιλόξενο ελληνικό σύστημα υγείας διώχνει τα παιδιά του – Η ανυπαρξία εκπαίδευσης, οι χαμηλοί μισθοί και οι «συνθήκες πολέμου» τούς στέλνουν στο εξωτερικό – Τι λένε δύο απόφοιτοι των Ιατρικών Σχολών
Στην Ισπανία χιλιάδες διαδηλώνουν κατά του μαζικού τουρισμού ενώ εμείς χαιρόμαστε για τον μαζικό τουρισμό που βουλιάζει και αλλοιώνει τα νησιά και τις παραλίες μας…
Εφηβικός εγκέφαλος: Πώς τo πρόχειρο φαγητό προκαλεί μη αναστρέψιμες βλάβες
Αρουραίοι που ακολούθησαν διατροφή πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη στην εφηβεία τους εμφάνισαν προβλήματα μνήμης που συνεχίστηκαν και στην ενήλικη ζωή τους, σύμφωνα με νέα μελέτη
Ματ Στράσλερ: «Μια μέρα το πεδίο Χιγκς μπορεί να μας εξολοθρεύσει»
Πώς το να υπάρχουμε πάνω στη γη μας κάνει να μοιάζουμε σαν ήρωες κατασκοπικού θρίλερ που κρέμονται από ένα τρένο που τρέχει με 240 χιλιόμετρα την ώρα; Μοιάζει το σύμπαν με μια τεράστια κιθάρα; Είναι το πεδίο Χιγκς βασικά μία γιγάντια, συμπαντική σούπα;
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Το χριστουγεννιάτικο αστρικό δέντρο του Γαλαξία μας
Το χριστουγεννιάτικο αστρικό δέντρο του γαλαξία μας
Ακόμη και χιλιάδες έτη φωτός μακριά από τη Γη, υπάρχει ένα σύμπλεγμα αστεριών στο πνεύμα των Χριστουγέννων.
Ο πλανήτης και επισήμως από το 2023 βρίσκεται σε αχαρτογράφητα νερά και πλέον οι καλές προθέσεις των κρατών δεν αρκούν για να εξασφαλίσουν ένα υγιές μέλλον για τις επόμενες γενιές.
Τελικά, είμαστε οι Έλληνες τόσο έξυπνοι όσο νομίζουμε? Ο μύθος του ελληνικού ανθρώπινου δυναμικού
Έχουμε εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό. Υψηλού επιπέδου εργαζόμενους, πολυάριθμους αποφοίτους πανεπιστημίων και κατόχους μάστερ, καταπληκτικούς μάνατζερ, έτοιμους να εργαστούν σε μεγάλες ξένες επιχειρήσεις που ανυπομονούν να ανοίξουν γραφεία στη χώρα μας για να εκμεταλλευτούν όλα αυτά τα φωτεινά μυαλά. Έτσι δεν είναι;
α κακά μαντάτα για την κατάσταση της ελληνικής εκπαίδευσης ήρθαν και πάλι με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού Programme for International Student Assessment (γνωστού ως PISA) που οργανώνει ο ΟΟΣΑ κάθε τρία χρόνια.
Η Ευρώπη είναι η πρώτη ήπειρος που θέτει κανόνες τεχνητής νοημοσύνης
Ευρωπαϊκή Ενωση συμφώνησε σε μια πρωτοφανή σε παγκόσμιο επίπεδο νομοθεσία για να ρυθμίσει κανονιστικά την τεχνητή νοημοσύνη, έπειτα από τρεις ημέρες εντατικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η Ευρώπη είναι η πρώτη ήπειρος που θέτει κανόνες τεχνητής νοημοσύνης
Υπάρχει πραγματικά Δημοκρατία στον πλανήτη?
Ο πόλεμος των αξιών: Οι αρχές της φιλελεύθερης Δημοκρατίας έχουν σταματήσει να είναι δεδομένες καθώς οι απολυταρχίες αντιτείνουν το «συλλογικό καλό» έναντι των ατομικών δικαιωμάτων.
Νέα αμερικανική μετα-ανάλυση μελετών με επικεφαλής ελληνικής καταγωγής καθηγήτρια έδειξε ότι οι γυναίκες και τα παιδιά θύματα κακοποίησης έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες από ό,τι πιστευόταν ως σήμερα να εμφανίσουν σοβαρά μακροπρόθεσμα προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας
Anthrobots: Επιστήμονες έφτιαξαν ρομπότ από ανθρώπινα κύτταρα! Η εν λόγω τεχνολογία, αν και πρώιμη, θα μπορούσε να βοηθήσει στην επούλωση πληγών ή κατεστραμμένων ιστών.
Εγχρωμη εικόνα που αποτυπώνει την πολυκυτταρική δομή ενός ανθρωπορομπότ, το οποίο περιβάλλεται από βλεφαρίδες στην επιφάνειά του. Αυτές οι βλεφαρίδες του επιτρέπουν να κινείται και να εξερευνά το περιβάλλον του – Φωτ.: Tufts University
Γιατί η γενιά Ζ έχει τόσες προκαταλήψεις?
Τι δείχνει νέα έρευνα των ActionAid και QED για προκαταλήψεις τόσο ως προς το φύλο όσο και ως προς την πολιτική, την εκπαίδευση, την οικονομία, τη σωματική ακεραιότητα.
Μέχρι πρότινος, το πένθος το κρύβαμε, το αρνιόμασταν και το αποφεύγαμε. Πιστεύαμε πως αν μιλήσουμε γι’ αυτό, εκείνο παίρνει δύναμη, βγάζει κι άλλα κεφάλια και το σπαθί που έχουμε στη φαρέτρα μας πως δεν αρκεί.
Δεν ήταν μόνο ο πόνος του βαθύς, ήταν και μια παράδοξη ντροπή που το συνόδευε. Λες και ήμασταν οι μοναδικοί με το αντίστοιχο βίωμα. Λες και αυτή η μοναξιά στο βίωμα μας έκανε αλλόκοτους, καταραμένους. Λες και δεν συμβαίνει εκ των πραγμάτων στις ζωές όλων μας. Το πένθος, όλων των ειδών των απωλειών, επικοινωνούνταν πίσω από κλειστές πόρτες. Πόρτες οικιών ανθρώπων και θεραπευτών που ερμητικά κρατούσαν τα επτασφράγιστα μυστικά του πόνου που ξεπρόβαλε. Κλείνοντας την πόρτα, έπρεπε όλα αυτά να μείνουν εκεί, έπρεπε να φαινόμαστε ατρόμητοι πίσω από τις μακιγιαρισμένες μάσκες μας. Να ξορκίσουμε το κακό επειδή δεν μιλάμε γι’ αυτό.
Και τώρα ξάφνου το πένθος είναι παντού. Αδύνατον να κλειδαμπαρωθούν οι πόρτες, ανέφικτο να συγκρατηθούν τα δακρυσμένα μάτια και τα στόματα που μιλούν για τον πόνο της απώλειας, οποιαδήποτε απώλειας. Προφανώς και δεν μας αρέσει η νέα συνθήκη. Προφανώς και αναπολούμε την ελπίδα, συμβιβαζόμενοι ακόμα και με αυτή της μακιγιαρισμένης μάσκας. Προφανώς και είναι αδύνατο το βίωμα των συνεχών απωλειών και της επαφής με την πραγματικότητα. Αλλά να γυρίσουμε πού; Στη μοναξιά των κλειδαμπαρωμένων πορτών; Στην οδυνηρή πραγματικότητα χωρίς το μοίρασμα του βιώματος; Η απόλαυση θα έρθει, είναι άλλωστε μέρος της ροής. Αλλά πώς θα βιωθεί με ανοιχτές πληγές και με διαμελισμένα άκρα που η μοναξιά και η άρνηση θα τους έχουν προκαλέσει σηψαιμία;
Η ιστορία των ανθρώπων λέει πως το τραύμα προκαλείται κυρίως από την αδυναμία διαχείρισης του τραυματικού γεγονότος. Εκ των πραγμάτων η απώλεια είναι μια πληγή. Αλλά η πληγή που δεν φροντίζεται, που αιμορραγεί και που μένει ανοιχτή είναι κι αυτή που προκαλεί τις επιπλοκές. Το μοίρασμα του βιώματος και η έκφραση των συναισθημάτων παρέχουν οξυγόνο και γιατρειά.
Είναι σαν καθαρό νερό επάνω στην πληγή, η παρουσία του άλλου που γνωρίζει πώς είναι το βίωμα που ακούει. Μας μίλησε άλλωστε, πριν από λίγο, κι αυτός για τον δικό του πόνο. Και κάπως έτσι γινόμαστε πολλοί έξω από τις κλειδαμπάρωνες πόρτες. Και κάπως έτσι το πένθος που μιλιέται, ίσως και να νικιέται.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.