Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Διαβάστε στο παράθυρο στον κόσμο του Αυγούστο
Ο Αύγουστος στην Ελλάδα καταγράφηκε ως ο μήνας των μεγάλων πυρκαγιών. Γι’ αυτό και κάναμε μια μικρή ανθολόγηση από θέματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή.
Παρόλο που τα γραφεία των ειδικών ψυχικής υγείας παραμένουν σε λειτουργία, πολλοί από εμάς επιλέγουμε να διεξάγουμε τις συναντήσεις μέσω διαδικτύου, εφόσον το νομικό καθεστώς της Ελλάδας το επιτρέπει. Αρκετοί ήμασταν ήδη εξοικειωμένοι με τις συνεδρίες εξ αποστάσεως. Ωστόσο, η διαδικτυακή ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική και υποστηρικτική χρήζει συνεχούς βελτίωσης, ιδίως στην παρούσα φάση. Ορισμένα από τα σημαντικότερα θέματα που παρατηρώ, ως κλινικός, για μία αρκετά καλή διαδικτυακή επικοινωνία είναι τα εξής:
Οι υπηρεσίες εξ αποστάσεως παρέχονται συνήθως μέσω βιντεοκλήσεων, μηνυμάτων και τηλεφώνου. Εντούτοις, επιλέγω τις βιντεοκλήσεις διότι προσομοιώνουν καλύτερα την παραδοσιακή ψυχοθεραπεία.
Προτιμώ να διεξάγω τις συνεδρίες, είτε μέσω του υπολογιστή είτε μέσω ταμπλέτας (tablet) κι αυτό διότι οι οθόνες είναι μεγαλύτερες, ο ήχος είναι συνήθως καλύτερος κι έτσι μοιάζει στα μάτια μου περισσότερο «φυσική» η συνάντηση.
Αν για οποιονδήποτε λόγο χρειάζεται να χρησιμοποιήσω το κινητό τηλέφωνο, επιλέγω ένα πρόγραμμα που δεν διακόπτεται με τις εισερχόμενες κλήσεις και τα εισερχόμενα μηνύματα απενεργοποιώντας τις ειδοποιήσεις, για να μην αποσπάται η προσοχή μου και να μην αναστέλλεται η ροή της συζήτησης.
Φροντίζω να παραμένω στον επαγγελματικό μου ρόλο
φοράω ρούχα που θα φορούσα στο γραφείο,
επιλέγω έναν χώρο που προσφέρεται για ψυχοθεραπεία και ένα φόντο είτε μονόχρωμο είτε να παραπέμπει σε επαγγελματικό χώρο-σταθερό κάθε φορά για να διατηρήσουμε τη συνοχή,
τοποθετώ τη συσκευή σε μια σταθερή βάση,
ελέγχω τον φωτισμό ούτως ώστε να παραμένει σταθερός καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ελέγχω τον ήχο, προετοιμάζομαι πριν από τη συνάντηση και ελέγχω την απόσταση που φαίνεται στην κάμερά μου.
Αν θέλω να βλέπω μόνο τον θεραπευόμενο καλύπτω το εικονίδιο που φαίνεται η δική μου κάμερα. Επίσης, κλείνω τον ήχο από συσκευές που δεν θα είχα ενεργοποιημένες στο γραφείο, επιλέγω να καθίσω σε μια κατάλληλη για την περίσταση καρέκλα και παραμένω μόνη στον χώρο βρίσκοντας λύσεις για τους ανθρώπους και τα κατοικίδια που μοιραζόμαστε όλοι μαζί το ίδιο σπίτι.
Αντίστοιχα προτρέπω να πράξουν και οι θεραπευόμενοι για να μειώσουν τους εξωτερικούς θορύβους και να προστατεύσουν τον ιδιωτικό τους χώρο κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Τα οποιαδήποτε εμπόδια που ενδεχομένως να προκύψουν είναι μια ευκαιρία επεξεργασίας και νοηματοδήτησης, προτείνοντας ταυτόχρονα πρακτικές συμβουλές. Αν για παράδειγμα φοβούνται ότι μπορεί κάποιος, από τους ανθρώπους που βρίσκονται στο σπίτι, να ακούει πίσω από την κλειστή πόρτα τους προτρέπω να χρησιμοποιήσουν ακουστικά και επιλέξουν από το διαδίκτυο «λευκούς ήχους/white noise» κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, λόγω της απόστασης, όπως οι περιορισμένες πληροφορίες των μη λεκτικών μηνυμάτων και των αισθήσεων όπως η όραση, η όσφρηση και η ακοή. Στην προκειμένη περίπτωση, επιλέγω διευκρινιστικές ερωτήσεις και κάποιες φορές την άσκηση της ενσυνειδητότητας (mindfulness) “Τι βλέπεις, τι ακούς, τι μυρίζεις, τι ακουμπάς, τι γεύεσαι”, ούτως ώστε να μεταφερθώ στον κόσμο του θεραπευόμενου και να βγω από τον δικό μου. Αδιαμφισβήτητα, βασικές δεξιότητες όπως η ενεργητική ακρόαση, η αντανάκλαση, το καθρέφτισμα και η χρήση των εικόνων συνεχίζουν να βοηθούν την επικοινωνία και την ενσυναίσθηση.
Το ζητούμενο και ο απώτερος σκοπός είναι να επικοινωνήσουμε και να συνδεθούμε κατά τη διάρκεια της φυσικής απομόνωσής. Επομένως, εστιάζουμε την προσοχή μας στις αισθήσεις μας -ο καθένας στις δικιές του- και συζητούμε για αυτές, δημιουργώντας έτσι το πεδίο της συνάντησής μας. Καθώς συζητούμε για τις αισθήσεις και τα συναισθήματα, μοιραζόμαστε την κοινή μας εμπειρία, συνδεόμαστε περισσότερο και βοηθούμε στην ομαλή διεξαγωγή της θεραπείας.
Σε μια γυναικοκτονία δεν χάνει τη ζωή της μόνο η γυναίκα, τη χάνουν και τα παιδιά της! Το πένθος σημαδεύει την απώλεια της μητέρας τους αλλά και την απώλεια του πατέρα τους. Είναι πλέον δολοφόνος και θα παραμείνει στη φυλακή. Επιπλέον, σημαδεύει και την απώλεια της παιδικής τους ηλικίας, εφόσον δεν είναι δυνατόν να παραμείνουν παιδιά.
Σε αυτά προστίθεται και ο θόρυβος από τα αστυνομικά δελτία, τα ΜΜΕ, ο σχολικός και κοινωνικός στιγματισμός. Πολλά ερωτήματα τα βασανίζουν και δεν ξέρουν με ποιον να τα συζητήσουν.
Δεν είναι τόσο θέμα των ‘ειδικών’ αυτά τα παιδιά, όσο του σχολείου και της ευρύτερης κοινότητας. Χρειάζεται να τα αγκαλιάσουμε, η αποδοχή των συμμαθητών τους και των δασκάλων τους είναι βάλσαμο για αυτά. Υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία, εξειδικευμένοι φορείς όπως η Μέριμνα, τα Κέντρα Πρόληψης και τα Κέντρα Κοινότητας. Σε αυτά μπορούν να απευθυνθούν οι εκπαιδευτικοί και η οικογένεια για ενημέρωση και στήριξη. Τα παιδιά γυναικοκτονιών χρειάζονται στήριξη για πολλά-πολλά χρόνια, σε κάθε βήμα της ζωής τους.
Πως μπορούμε να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά;
Μπορούμε να πάρουμε απαντήσεις στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά μέσα από το βιβλίο ‘Το πένθος στα παιδιά’ από τις εκδόσεις του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας. Στόχος του βιβλίου είναι να βοηθήσει ψυχολόγους, γονείς και εκπαιδευτικούς να προσεγγίσουν και να στηρίξουν τα παιδιά που βιώνουν μια σοβαρή απώλεια, όπως αυτή μιας γυναικοκτονίας. Επίσης ενημερώνει για το πώς να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά σε ζητήματα απώλειας και πένθους, έτσι ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις μικρές και μεγάλες απώλειες της ζωής τους.
“Στην περίπτωση βίαιου θανάτου, το παιδί αποτυπώνει τρομαχτικές εικόνες στο μυαλό του και συχνά υποφέρει από εφιάλτες το βράδυ, βιώνει δηλαδή μια μετατραυματική διαταραχή. Ακόμη και το να ακούσει για έναν βίαιο θάνατο, χωρίς να έχει εκτεθεί στη σκηνή, αφήνει στο παιδί δυσάρεστες εικόνες. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί να μιλήσει για αυτά που είδε και άκουσε και να αναφέρει με λεπτομέρειες τις εντυπώσεις που του άφησε το τραυματικό γεγονός (Pynoos et al., 1987).
Σε περίπτωση ανθρωποκτονίας, τα παιδιά θέτουν δύσκολες ερωτήσεις. Μία από αυτές είναι «Υπέφερε;». Συχνά, επίσης, ρωτάνε «Τρόμαξε;». Σε αυτά τα ερωτήματα μπορούμε να απαντήσουμε: «Εάν πόνεσε, ήταν μόνο για λίγο και μετά όλα ηρέμησαν και δεν φοβόταν καθόλου», όπως επίσης και «Δεν είμαι σίγουρος/η, αλλά ξέρω πως όσο και αν τρόμαξε, δεν κράτησε πολύ και γνώριζε ότι εμείς τον/την αγαπάμε πολύ» (J. Johnson, 1999, σελ. 40).
Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι όταν ο πατέρας σκοτώνει τη μητέρα του παιδιού. Η Dora Black ( 1996), η οποία μελέτησε περισσότερες από 100 τέτοιες περιπτώσεις, αναφέρεται στην ιδιαίτερη προσοχή και εμπειρογνωμοσύνη που απαιτείται για την πρώιμη παρέμβαση κατά την εμφάνιση μετατραυματικής διαταραχής στο παιδί, καθώς και για την ένταξή του σε ένα ασφαλές συγγενικό περιβάλλον, στο οποίο οι συγγενείς θα μπορούν να έχουν άμεση συμβουλευτική όσον αφορά τη φροντίδα του. Άλλα ζητήματα αφορούν την ψυχολογική στήριξη του παιδιού σε περίπτωση που κληθεί να καταθέσει στο δικαστήριο ως μάρτυρας, ώστε να μη τραυματιστεί ψυχικά από τη διαδικασία, καθώς και την προστασία του από την πίεση των συγγενών να προσχωρήσει στις θέσεις της μιας πλευράς έναντι της άλλης.”
Για να απαντήσουμε τι είναι η Ψυχοθεραπεία, ξεκινάμε απο τον ορισμό της. Σαν ορισμό, με απλά λόγια, η ατομική ψυχοθεραπεία αφορά την αναζήτηση βοήθειας από ένα εξειδικευμένο άτομο για την κατανόηση και επίλυση ενός προβλήματος ζωής που μας απασχολεί ή κάποιου συμπτώματος που μας δυσκολεύει.
Ενδεικτικά συμπτώματα είναι:
Το υπερβολικό άγχος.
Οι φοβίες.
Οι καταναγκασμοί.
Η κατάθλιψη.
Οι εθισμοί.
Τα προβλήματα πρόσληψης τροφής (ανορεξία ή βουλιμία).
Συνήθη προβλήματα ζωής αφορούν τις σχέσεις μας με τους άλλους, τη σχέση με τον εαυτό μας, θέματα υγείας, σημαντικές αλλαγές ή αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε στη ζωή μας κλπ.
2. Η δυσκολία στην απάντηση “Τι είναι η Ψυχοθεραπεία”
Δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε στην ερώτηση “τι είναι η Ψυχοθεραπεία?”. Μόνο η ετυμολογία της ως «θεραπεία της ψυχής» ανοίγει μεγάλη συζήτηση! Παραδοσιακά, η ψυχοθεραπεία είναι εξέλιξη της ψυχανάλυσης. Στο τέλος του 19ου αιώνα ο Φρόυντ προσπάθησε να κατανοήσει τα ιδιόμορφα συμπτώματα της υστερίας. Γιατί ένα άτομο εμφάνιζε παράλυση στο ένα χέρι ή το πόδι, ξαφνικά έχανε την όραση ή την ακοή του, ενώ δεν υπήρχε κάποια οργανική αιτία?
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Αυτά τα ερωτήματα οδήγησαν τον Φρόυντ να αναζητήσει τη ρίζα των συμπτωμάτων στον ψυχισμό του ατόμου. Ο Φρόυντ διερεύνησε και ανακάλυψε τον ‘βυθό’ της ανθρώπινης ψυχής που χαρακτηρίζεται από πρώιμα τραύματα και συγκρούσεις. Για να ανταπεξέλθουμε σε αυτά χρησιμοποιούμε μηχανισμούς άμυνας ώστε να προστατευτούμε από τα έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα που βιώσαμε. Οι ψυχικές μας άμυνες ‘σβήνουν’ είτε το δυσάρεστο συναίσθημα είτε ολόκληρη την ανάμνηση. Ωστόσο, αυτά δεν εξαφανίζονται, αλλά επιβιώνουν στο ασυνείδητο, όπως ένα ναυάγιο στον βυθό της θάλασσας. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για την Ψυχαναλυτική Διάγνωση στο βιβλίο απο τις εκδόσεις ΙΨΥ “Ψυχαναλυτική Διάγνωση“.
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις του Φρόυντ είναι ότι ένα πρώιμο δυσάρεστο βίωμα με κάποιον τρόπο γίνεται ένας μαγνήτης που προσελκύει ανάλογα βιώματα και στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, αν δεν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας, συνεχίζει να επαναλαμβάνεται ερήμην του ατόμου εις το διηνεκές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ερωτική μας ζωή. Πίσω από την απογοήτευση μιας 40αρας που δηλώνει πως όλοι οι άντρες στην αρχή ενθουσιάζονται μαζί της αλλά μετά την παρατάνε για μια άλλη, κρύβεται μια ιστορία που έζησε πολύ μικρή με τους γονείς της: Ο πατέρας που εγκατέλειψε τη μητέρα για μια άλλη, ή ο πατέρας ή η μητέρα που στην αρχή ενδιαφερόταν για εκείνη, μετά έπαψαν να ενδιαφέρονται είτε γιατί χώρισαν είτε γιατί ήρθε ένα άλλο παιδί που μονοπώλησε την προσοχή τους είναι πιθανά σενάρια που ενδεχομένως βίωσε αυτή η κοπέλα μικρή.
3. Στόχος της ψυχοθεραπείας
H ψυχοθεραπεία έχει σαν στόχο να φωτίσει κομμάτια του ψυχισμού μας που δεν μας είναι εύκολα ορατά ή συνειδητά. Όσο και αν έχουμε αναλύσει από μόνοι μας τον εαυτό μας και την ιστορία μας, πάντα υπάρχουν κομμάτια που δεν γνωρίζουμε και τα οποία αναδύονται στη σχέση με έναν σημαντικό άλλο. Προκύπτει, ωστόσο, το εύλογο ερώτημα: Για ποιον λόγο να θυμηθούμε πράγματα που μας πόνεσαν, μας φόβισαν ή μας έκαναν να νιώσουμε ντροπή ή ενοχές?
Τι είναι η Ψυχοθεραπεία?
Η βασική ανακάλυψη του Φρόυντ είναι πως αν βιώσουμε και κατανοήσουμε νοητικά και συναισθηματικά τι πραγματικά μας έχει συμβεί μέσα από μια ιδιαίτερη διαδικασία, έχουμε τη δυνατότητα να απαλλαγούμε από την επανάληψη αυτών των δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Επιπλέον, απελευθερώνεται η ψυχική ενέργεια που είχαμε επενδύσει για να διατηρούμε τους μηχανισμούς άμυνας και έτσι έχουμε περισσότερη ενέργεια στη διάθεσή μας για να είμαστε δημιουργικοί και χαρούμενοι. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο κάθε θεραπευτής για να μας βοηθήσει να απαλλαγούμε από δυσλειτουργικές συμπεριφορές ποικίλλει ανάλογα με τη θεραπευτική του προσέγγιση.
Αλτσχάιμερ: Η απλή εξέταση που το εντοπίζει με 90% ακρίβεια
Επιστήμονες στη Σουηδία βρήκαν μια πρωτοποριακή εξέταση εντοπισμού του Αλτσχάιμερ που είναι ήδη διαθέσιμη στις Ηνωμένες Πολιτείες και μπορεί σύντομα να εγκριθεί για χρήση και σε άλλες χώρες.
Φάρμακο για τη φλεγμονή υπόσχεται 20 επιπλέον χρόνια ζωής
Πρόκειται για ένα από τα δεκάδες μόρια της οικογένειας των ιντερλευκινών, ουσιών που απελευθερώνονται από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και εμπλέκονται σε φλεγμονώδεις αντιδράσεις.
Μια νέα μελέτη διερεύνησε την πολύπλοκη αλληλεπίδραση γενετικών, σχετικών με τον τρόπο ζωής και παθολογικών παραγόντων στη γήρανση του εγκεφάλου με τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας.
Η πρόταση του WWF Ελλάς – Η περιβαλλοντική οργάνωση κριτικάρει έντονα την κατεύθυνση του εθνικού σχεδίου που προκρίνει την καύση, μιλώντας για επικίνδυνη στροφή της Ελλάδας.
ι μεγάλες δασικές πυρκαγιές, ιδιαίτερα στην Αττική, μας φέρνουν σε απόγνωση και αμηχανία. Επικρατεί διάθεση πένθους και παραίτησης. Το θέμα θα συζητηθεί, για πολλοστή φορά, στη Βουλή τον Σεπτέμβριο, αλλά κανείς δεν περιμένει να γίνει σοφότερος.
Ζημιές δισεκατομμυρίων στην Ελλάδα λόγω της κλιματικής κρίσης
«Μετά την κρίση χρέους η Ελλάδα απειλείται τώρα από την κλιματική κρίση», γράφει η οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt. Και μία τέτοια κρίση «θα αποτελέσει μία σοβαρή οικονομική δοκιμασία για την πιο χρεωμένη χώρα της Ευρώπης»
Ειρηνικός Ωκεανός: «Παγκόσμιο SOS» για την άνοδο της στάθμης του
Απειλείται ο ειρηνικός ωκεανός και τα νησιά του. Επιστημονική έκθεση που αποκαλύπτει ότι η στάθμη της θάλασσας στην περιοχή ανεβαίνει πολύ ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Τετραετής έρευνα του Lancet, με 50 κορυφαίους επιστήμονες και μαρτυρίες νέων απ’ όλο τον κόσμο που έχουν βιώσει ψυχικές ασθένειες, καταδεικνύει τους βασικούς υπαίτιους για την ανησυχητική υποχώρηση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων 12-25 ετών.
Δυνατό ερέθισμα. Εύκολη τροφή. Φαντασίωση. Κατανάλωση. Ποια είναι η σαγήνη της πλατφόρμας που μαγνητίζει εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο; Ποιο είναι το εσωτερικό κενό που καλύπτει;
Με πολλά νέα έφυγε ο πρώτος μήνας του χρόνου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ειδικούς ψυχικής υγείας έχει η δημοσιοποίηση του διαχρονικού προβλήματος που μαστίζει τον χώρο μας και αφορά το ποιος έχει τα εχέγγυα για να ασκήσει επαγγελματικά την ψυχοθεραπεία.
Θεραπευτά μου, μήπως δεν είστε θεραπευτής;
Ψυχολόγοι, life coaches, σύμβουλοι σχέσεων προσφέρουν όλοι υπηρεσίες «ψυχοθεραπευτικές», χωρίς να έχουν τα ίδια τυπικά προσόντα. Ανατομία μιας αρρύθμιστης αγοράς.
Άλλα θέματα που μας ξάφνιασαν ή αποτελούν καθημερινό θέμα συζήτησης στην Ελλάδα:
Το υαλορουνικό κάνει θραύση στα κοριτσάκια των 9 ετών!
Η 10χρονη Δανάη έχει πέσει θύμα της «μόδας» που θέλει τα κορίτσια να χρησιμοποιούν προϊόντα περιποίησης προσώπου από το δημοτικό. Πώς τα κοινωνικά δίκτυα φτιάχνουν μια νέα αγορά.
Από τον χώρο της επιστήμης και της κοινωνικής πολιτικής:
Να απαγορευτούν τα social media στα παιδιά?
Τι αποτέλεσμα θα είχε κάτι τέτοιο; Tι λένε οι έρευνες, τι λένε οι ειδικοί και τι λένε οι γονείς για την επίδραση των σόσιαλ μίντια στη ζωή παιδιών και εφήβων;
Νάτος ο καινούργιος ιός! Τον έφτιαξαν οι Κινέζοι..
Kινέζοι επιστήμονες πειραματίστηκαν με ένα μεταλλαγμένο στέλεχος κορωνοϊού το οποίο είναι 100% θανατηφόρο σε «εξανθρωπισμένα» ποντίκια, αναφέρει δημοσίευμα της New York Post επικαλούμενο έρευνα.
Η πρόσφατη μελέτη του Παρατηρητηρίου Corporate Europe Observatory αναδεικνύει την έκθεση των Ευρωπαίων πολιτών «σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα επιβλαβών χημικών ουσιών και φυτοφαρμάκων»
O Γιάννης Κατσογιάννης, καθηγητής στο τμήμα Χημείας του ΑΠΘ στον τομέα της περιβαλλοντικής τεχνολογίας, εξηγεί πως καταλήγουν στον οργανισμό μας και συστήνει μέτρα για να μειώσουμε την έκθεσή μας σε αυτά.
Και κλείνοντας, μια θετική είδηση για μια γυναίκα-αστέρι!
Χρυσάνθη Νικολοπούλου: Η πρώτη γυναίκα πιλότος F-16
Η υποσμηναγός (Ι) Χρυσάνθη Νικολοπούλου είναι η πρώτη γυναίκα πιλότος F-16 και συμπυκνώνει με τον δυναμισμό και τη μαχητικότητά της τις υψηλές προσδοκίες και την ελπίδα για την κατάκτηση νέων κορυφών τη χρονιά που έρχεται.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
