Ποιος θα φυλάξει τους φύλακες – εμπειρίες μιας ψυχολόγου από τα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων
Θυμάμαι ακόμη πολύ καθαρά την πρώτη πρώτη ημέρα που ξεκίνησα να δουλεύω σε κέντρο «φιλοξενίας» προσφύγων. Ένα κέντρο λίγο πιο έξω από την Αθήνα. Θυμάμαι ακόμη τις σκηνές και τα container να ξεπροβάλλουν από τη στροφή του δρόμου, τις γυναίκες με τα χρωματιστά τους φορέματα να πηγαίνουν βόλτα τα μωρά τους, παρέες αντρών να συζητάνε σε αυτοσχέδια καταστήματα και παιδιά να παίζουν σχεδόν ανέμελα στην παιδική χαρά. Κατά κάποιο τρόπο η ζωή συνεχίζεται ακόμη και στο πιο αφιλόξενο καμπ. Δυστυχώς, λίγες ώρες αργότερα έμαθα ότι στα καμπ ο πόνος βρίσκεται καλά κρυμμένος μέσα στις σκηνές.
Είναι αλήθεια ότι οι ιστορίες που ακούει ένας ψυχολόγος σε μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης ξεφεύγουν κατά πολύ από τα περιστατικά που έχει ακούσει ως τότε στη σχολή του, στις εκπαιδεύσεις του, στην εργασία του. Τι να πω λοιπόν εγώ – μια ψυχολόγος στο ξεκίνημά της – σε κάποιον που έζησε τη φρίκη του πολέμου;
Οι συνήθεις παρεμβάσεις φαντάζουν άλλοτε ανούσιες και άλλοτε αστείες. Κι επειδή συχνά δεν μπορούσα να πω απολύτως τίποτα, απλώς τους άκουγα. Άλλες φορές προσπαθούσα να ψελλίσω έστω κάποια βασικά για να δικαιολογήσω την παρουσία μου και το μισθό μου. Γρήγορα πρόσεξα όμως ότι ο κόσμος συνέχιζε να έρχεται και μάλιστα ανέφερε ότι οι συνεδρίες βοηθούσαν. Πέρασε αρκετός καιρός ώσπου να καταλάβω ότι η ύπαρξη αυτού του χώρου, αυτής της μίας ώρας την εβδομάδα αποτελούσε γι αυτούς κάτι σημαντικό. Για την γυναίκα που ο άντρας της τη χτυπάει και την καταπιέζει μια αφορμή για να βγει από το σπίτι και να μιλήσει. Για την κοπέλα που τη βίασαν και «λερώθηκε» ανεξίτηλα για την οικογένειά της, ένας μέρος για να νιώσει ξανά καθαρή. Για τον άντρα που χτυπάει τα παιδιά και τη γυναίκα του, ένα μέρος που θα μπορεί να είναι κι αυτός αδύναμος.
Και ένα από τα βασικά ζητήματα ή καλύτερα από τις βασικές προκλήσεις του θεραπευτή στα περιστατικά που ανέφερα είναι αυτό της ηθικής. Όταν όλοι σχεδόν οι άντρες χτυπάνε τις συζύγους τους γίνεται πιο δύσκολο να τους καταγγείλεις. Και γίνεται ακόμα πιο δύσκολο όταν βλέπεις γυναίκες να μην έχουν σπουδάσει και δουλέψει ποτέ. Όταν μία γυναίκα μένει έγκυος από βιασμό και σου εκμυστηρεύεται ότι προσπαθεί μόνη της να κάνει έκτρωση είναι δύσκολο να δεις καθαρά. Όταν μία γυναίκα πίνει για να ηρεμήσει και καταλήγει να λιποθυμάει απ’ το ποτό με το μωρό της στο σπίτι είναι δύσκολο να το πας σε ίδρυμα. Και είναι δύσκολο να δεις τι απόφαση θα πάρεις γιατί καταλαβαίνεις βαθιά ότι είναι φυσικό να υπάρχουν αυτές οι αντιδράσεις και πως αυτό που είναι αφύσικο είναι ο πόλεμος.
Η αλλαγή βέβαια, όποια κι αν είναι αυτή, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μάλλον το αντίθετο. Ειδικά στο ζήτημα της προσφυγιάς, ένα ζήτημα βαθιά πολιτικό και κοινωνικό. Φυσικά η θεραπεία και μάλλον η όποια άλλη παρέμβαση δεν μπορεί να αναιρέσει το γεγονός ότι χιλιάδες άνθρωποι ξεριζώθηκαν και δεν ξέρουν τι θα τους φέρει η επόμενη μέρα. Ούτε το ψυχικό κόστος που μπορεί να συνεπάγεται για παράδειγμα το κλείσιμο των συνόρων. Η ψυχολογική πίεση την οποία υφίστανται τα άτομα είναι τεράστια , πέρα από τα αντικειμενικά προβλήματα, και γι αυτούς τους λόγους τα ζητήματα στη θεραπεία είναι πάρα πολλά, πολυσύνθετα και πολλές φορές πιεστικά. Ανησυχείς επειδή σε μία κατάσταση κρίσης πολλά είναι αυτά που επείγουν, πιέζεσαι να βρεις μια γρήγορη λύση, να πεις δυο κουβέντες σε δύο συνεδρίες και ξαφνικά όλα να πάρουν το δρόμο τους. Τα πράγματα όμως δεν μπορεί να γίνουν έτσι. Αρά δεν μαθαίνεις ποτέ αν υπήρξε βελτίωση της κατάστασης, είσαι πάντα εκεί όταν υπάρχει το πρόβλημα αλλά όχι όταν έρχεται η λύση του. Υπάρχει μόνο ένας τεράστιος λαβύρινθος και ο μίτος της Αριάδνης δεν είναι πουθενά.
Και αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο θεραπευτής απογοητεύεται εύκολα και συχνά οδηγείται στην κατάρρευση. Πέρα από τις συνήθεις συμβουλές για χαλάρωση και για προσωπικά χόμπυ, αυτό που με κράτησε, ήταν η ακλόνητη πίστη ότι μια μέρα ο κόσμος μας θα είναι πιο δίκαιος απ’ ό,τι είναι τώρα. Και η πίστη ότι παρά την αδικία οι ζωές αυτών των ανθρώπων είναι ζωές που αξίζει να τις ζήσει κάποιος.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά που βιώνουν τον θάνατο συμμαθητή τους?
Στην περίπτωση ατυχήματος όπου προκάλεσε απώλεια στο σχολείο σε ένα ή πολλά παιδιά, είναι καλό αρχικά να ζητήσουμε τη βοήθεια ψυχολόγων που είναι εξειδικευμένοι στο πένθος.
Αυτοί θα συμβάλλουν στη διεργασία του πένθους τόσο στο σχολείο όσο και στην κοινότητα. Ανεξάρτητα όμως από την επέμβαση των ειδικών σε μια τέτοια περίπτωση, το σχολείο χρειάζεται να δώσει την ευκαιρία σε όλους –εκπαιδευτικούς και παιδιά– να μνημονεύσουν αυτούς που χάθηκαν. Είναι σημαντικό όλοι στην σχολική κοινότητα να έχουν τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων τους για το τραγικό γεγονός.
Το σχολείο αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο για να βοηθήσουμε τα παιδιά να μιλήσουν για αυτό που συνέβη, να εκφράσουν τις απορίες τους, τα συναισθήματά τους και τον φόβο τους ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και στα ίδια. Αν έχουμε την εντύπωση πως ένας θάνατος δεν αγγίζει τα παιδιά ή ότι το ξεπερνάνε εύκολα, κάνουμε μεγάλο λάθος.
Τα παιδιά βιώνουν τα πάντα με πιο έντονο τρόπο από εμάς τους μεγάλους, ωστόσο, μπορούν και κρύβουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους όταν βλέπουν πως δεν τους δίνουμε τον χώρο να τα εκφράσουν.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως όταν κάτι δεν μιλιέται, δεν σημαίνει πως δεν λειτουργεί υπόγεια προκαλώντας οδύνη στην ψυχή και το σώμα του παιδιού. Φαινομενικά, τα παιδιά προχωρούν στη ζωή τους, μπαίνουν στο Πανεπιστήμιο, βρίσκουν δουλειά, παντρεύονται και κάνουν τη δική τους οικογένεια. Ωστόσο, η πληγή που έχει μείνει μέσα τους συνεχίζει να πονάει.
Όταν τα συναισθήματα μένουν παγωμένα στην καρδιά του παιδιού και οι σκέψεις όπως ότι αυτό έφταιγε και πέθανε ο αγαπημένος του συνεχίζουν να το καταδιώκουν. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να υποφέρει μέσα του για πολλά χρόνια παρά το γεγονός ότι η εξωτερική του ζωή θα είναι πολύ επιτυχημένη.
Για όλους αυτούς τους λόγους χρειάζεται να γνωρίζουμε όλοι πως να φροντίσουμε τα παιδιά που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια. Στο σχολείο μπορούμε να ορίσουμε συγκεκριμένους χώρους ως χώρους πένθους. Εκεί μπορεί να πάει κάποιος να κλάψει ή να μιλήσει με άλλους για αυτό που συνέβη. Επίσης, μπορούμε να αναρτήσουμε στον διάδρομο του σχολείου χαρτί του μέτρου, έτσι ώστε κάθε μαθητής και εκπαιδευτικός να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν με λόγια ή ζωγραφιές τα συναισθήματά τους για τη μεγάλη απώλεια.
Διαφορετικά, αν δεν πούμε τίποτα, και δεν δώσουμε στο παιδί την δυνατότητα να εκφραστεί, το παιδί μένει με την απορία για το τι συνέβη. Κρατάει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τον εαυτό του. Οι φόβοι του γίνονται εφιάλτες και δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Γίνεται νευρικό και
ανήσυχο ή παρουσιάζει αλλαγή στην όρεξή του. Πονάει η κοιλιά του ή το κεφάλι του αλλά οι γιατροί δεν βρίσκουν κάτι παθολογικό.
Με ποιον τρόπο μνημονεύουμε έναν θάνατο στο σχολείο;
Είναι καλό να οργανώσουμε μια μικρή εκδήλωση στη μνήμη του παιδιού που πέθανε. Δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν στον σχεδιασμό, όσο είναι δυνατόν, ιδιαίτερα εκείνα που γνώριζαν το άτομο που πέθανε. Σε μια τάξη που πεθαίνει ένα παιδί χρειάζεται οι συμμαθητές του να ετοιμάσουν μια συλλυπητήρια κάρτα για την οικογένειά του.
Επιπλέον, το ίδιο το σχολείο χρειάζεται να μνημονεύσει τον θάνατο του μαθητή μέσα από μια μικρή εκδήλωση με ζωγραφιές και κείμενα παιδιών και δασκάλων. Ενδεικτικά στο σχολείο μπορούμε:
● Να μιλήσουμε για τις αναμνήσεις μας από το άτομο που πέθανε σε μια ειδική εκδήλωση.
● Να ετοιμάσουμε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες και αναμνήσεις ή να οργανώσουμε μια έκθεση με κάρτες, φωτογραφίες και ζωγραφιές στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να διεξάγουμε μια μικρή τελετή με αναμμένα κεριά στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να τοποθετήσουμε μια φωτογραφία ή μια επιγραφή στη μνήμη αυτού που πέθανε σε κεντρικό σημείο του σχολείου.
● Να φυτέψουμε ένα δέντρο ή ένα παρτέρι λουλούδια στη μνήμη αυτού που πέθανε
● Να κάνουμε μια χρηματική δωρεά του σχολείου σε μια φιλανθρωπική οργάνωση στη μνήμη του ατόμου που πέθανε ή να μαζέψουμε χρήματα για να εμπλουτίσουμε το σχολείο.
Πώς διαχειριζόμαστε τον θάνατο ενός μαθητή κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς;
Πολύ σημαντικό είναι να γνωρίζουμε και πώς να διαχειριστούμε τον θάνατο ενός μαθητή και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Είναι καλό να αφήσουμε κενό το θρανίο του μαθητή που πέθανε και να αναφέρουμε κανονικά το όνομά του: Πήγαινε κάτσε στη θέση του/της ………… και δουλέψτε εκεί με τη Χριστίνα. Το να μιλάμε για το παιδί που πέθανε, επιτρέπει το πένθος να συνεχίσει να υπάρχει στο μυαλό και την καρδιά των παιδιών.
Ο Dyregrov (2008) αναφέρει ότι μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να κοιτάξουν το άδειο θρανίο και να σκεφτούν τι θα ήθελαν να πουν σε αυτό το παιδί όταν ήταν ζωντανό αλλά δεν πρόλαβαν. Έχουν τη δυνατότητα να το πουν τώρα είτε από μέσα τους είτε φωναχτά. Μπορούν να τελειώσουν με ένα Αντίο. Μετά τους ζητάμε να ζωγραφίσουν και να αναρτήσουν τις ζωγραφιές τους σε ένα εμφανές σημείο στην τάξη.
Θα πρέπει να συμφωνήσουμε μαζί με τα παιδιά για το πότε θα απομακρύνουμε το άδειο θρανίο από την τάξη. Επίσης, είναι καλό να γίνει μνεία του παιδιού που πέθανε στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Σε μια δική μας περίπτωση, η εκπαιδευτικός έφτιαξε ένα αυτοσχέδιο κηροστάσιο από ένα ταψί με άμμο και αναμμένα κεράκια σε διαφορετικά ύψη –όπου κάθε κερί συμβόλιζε το άτομο και τη φλόγα της ζωής που έχει, άλλος πολύ και άλλος λίγο (το πιο μικρό κερί το είχε το παιδί που πέθανε)– και όλα τα παιδιά μαζεύτηκαν σε κύκλο και μίλησαν για το παιδί που πέθανε. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, πέρα από τη θλίψη και τα δάκρυα, τα παιδιά συχνά αναφέρουν και αστεία περιστατικά για το παιδί που πέθανε, όπως επίσης και περιστατικά στα οποία είχαν θυμώσει μαζί του για κάποια ζαβολιά ή κάτι ανάλογο. Στο πένθος υπάρχει χώρος για όλα τα συναισθήματα, όχι μόνο για τη θλίψη.
Μέσα από τέτοιες ενέργειες τα παιδιά θα συνεχίσουν να αναφέρονται στο παιδί που πέθανε και στις αναμνήσεις που έχουν όπως με το να αφήσουν το θρανίο του κενό για να δείξουν ότι δεν τον ξέχασαν, ότι παρόλο που δεν είναι στην τάξη συνεχίζει να είναι στην καρδιά τους.
Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να επεξεργάζονται τα συναισθήματά τους και να στηρίζουν το ένα το άλλο. Μαθαίνουν ότι και η πιο δύσκολη εμπειρία γίνεται υποφερτή όταν υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που μπορούν να μας ακούσουν και να μας συμπαρασταθούν.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Τάνιας Αναγνωστοπούλου και Σοφίας Χατζηνικολάου “ Το Πένθος στα Παιδιά”, Εκδόσεις Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Του μίλησα ανοιχτά. Με άκουσε με συμπόνια. Ηταν ρομπότ
Πώς είναι να εξομολογείσαι το πρόβλημά σου σε μια ευφυή μηχανή;
Γιατί πολλοί γονείς εγκαθιστούν στα κινητά των παιδιών τους το ρομπότ-συνομιλητή που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη – Τι λένε οι δημιουργοί του, τι επισημαίνουν οι ψυχολόγοι.
Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις του εθισμού στη χρήση κινητού τηλεφώνου. Ο φόβος «μην χάσω κάτι» και πώς επηρεάζει τις συμπεριφορές. Έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Χρόνια μετά την επικράτηση αυθαίρετων ψυχολογικών όρων όπως η Blue Monday, η αληθινή ορολογία των ειδικών της ψυχικής υγείας εισχώρησε στον ψηφιακό κόσμο και μετέτρεψε τα κοινωνικά δίκτυα σε μια Βαβέλ διαγνώσεων, παθήσεων, διαταραχών και συμπλεγμάτων.
Δημοσκόπηση: Ετσι θέλουν οι Ελληνες τη ζωή τους – Οι φόβοι, τι προσδοκούν
Μόλις 1 στους 4 πιστεύει ότι θα ζει καλύτερα σε έναν χρόνο απ’ ό,τι τώρα – Οσον αφορά τους στόχους για τη χώρα οι ερωτώμενοι σε ποσοστό 51% προκρίνουν το να είναι πιο δίκαιη κοινωνικά – Απαισιοδοξία για την ΕΕ
Η γενιά που δεν μεγαλώνει ποτέ – Γιατί οι σημερινοί 30άρηδες είναι ακόμα παιδιά
Οι σημερινοί 30άρηδες δεν μοιάζουν και πολύ με ενήλικες. Καθώς οι αριθμοί εκείνων που έχουν αγοράσει το δικό τους σπίτι, έχουν παντρευτεί και έχουν αποκτήσει παιδιά σε αυτή την ηλικία μειώνονται απότομα
Τα ιδιωτικά νοσοκομεία υπερτιμολογούν τις δαπάνες που χρεώνουν στους ασθενείς με ιδιωτική ασφάλεια, και συχνά το κόστος είναι διπλό από εκείνο που πληρώνει ο ασθενής χωρίς συμβόλαιο υγείας.
Ποια επαγγέλματα θα αναπτυχθούν και ποια θα μαραζώσουν στην Ελλάδα του 2030
Σύμφωνα με την έκθεση του WEF για το μέλλον της αγοράς εργασίας, οι τεχνολογικές δεξιότητες που κρίνονται ως αναγκαίες ήδη από σήμερα, θα αλλάξουν ριζικά το τοπίο για εργοδότες και εργαζομένους.
Πάνω στα συντρίμμια μιας αλόγιστης παγκοσμιοποίησης, που ωφέλησε οικονομικά κυρίως την Κίνα και τις ανερχόμενες μεγάλες δυνάμεις του παγκόσμιου Νότου, συγκρούονται σήμερα εντός της Δύσης δύο μεγάλα δόγματα πολιτικής.
Η τολµηρή Ευρωπαία Επίτροπος που τα έβαλε με τους τεχνολογικούς κολοσσούς
Η Margrethe Vestager ολοκλήρωσε τη δεκάχρονη θητεία της έχοντας δείξει ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί µπορούν να ελεγχθούν και να λειτουργήσουν σε νόµιµα πλαίσια.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
“Η κατάθλιψη δεν θα έπρεπε να είναι Ταμπού”
Στην Ελλάδα είναι τόσα πολλά τα νέα που μας κατακλύζουν για την πολιτική ζωή που επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στη δήλωση του αρχηγού της Εθνικής Ελλάδας Τάσου Μπακασέτα για την κατάθλιψη με την οποία παλεύει: “Η κατάθλιψη δεν θα έπρεπε να είναι ταμπού».
Διαβάστε επίσης ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό και πλούσιο σε πληροφορίες άρθρο σχετικά με τα «αρπακτικά» της ψηφιακής ζωής μας: Πώς και με ποιους μοιραζόμαστε ασυναίσθητα σε καθημερινή βάση τα προσωπικά δεδομένα μας.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι σε άλλα μέρη του κόσμου συνεχίζονται οι περιορισμοί εναντίον των γυναικών με ιδιαίτερα αυθαίρετο και αυταρχικό τρόπο όπως φαίνεται στο άρθρο με τίτλο “Το κλεμμένο μέλλον”.
Στην πιο ταλαιπωρημένη γωνιά του πλανήτη για το 2022, την Ουκρανία, διαβάζουμε για τον τρόπο με τον οποίο οι Ουκρανοί ζουν χωρίς ρεύμα και θέρμανση, επινοώντας τρόπους επιβίωσης.
Στις επιστήμες εξακολουθούμε να διαβάζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής μέσα από το άρθρο με τον προκλητικό τίτλο “Πόσα εκατομμύρια μπουκάλια έχετε αναπνεύσει;”
Εντυπωσιακά ευρήματα αναφέρει η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης σχετικά με τον μοριακό μηχανισμό που ρυθμίζει τη γήρανση και την αναπαραγωγή.
Κλείνουμε με το διάστημα και την ανίχνευση της πιο μακρινής μαύρης τρύπας που «καταπίνει» άστρο ενώ παράλληλα, στέλνει έναν τρομερά φωτεινό πίδακα ακτινοβολίας προς τον πλανήτη μας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Δυσάρεστες ειδήσεις: Ξεπερνώντας τους κινδύνους από τη συνεχή ανάγνωσή τους
Τι προκαλεί την αύξηση στον τζίρο της αγοράς τυχερών παιχνιδιών; «Από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο η συνολική αξία των ποσών που πόνταραν οι παίκτες διαμορφώθηκε σε 28,3 δισ. ευρώ, έχοντας ενισχυθεί κατά 14,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι» (χθεσινή «Κ»). Το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό (περίπου το 70%) προήλθε από το online στοίχημα.
«Εμείς προσπαθούμε, τα παιδιά έχουν έρθει αγρίμια»
Παρότι πλέον υπάρχει πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο, τα αντανακλαστικά της εκπαιδευτικής κοινότητας δεν λειτουργούν παντού.
Βία ανηλίκων – Οι ειδικοί στο ΒΗΜΑ: Έγιναν τα παιδιά ξαφνικά τόσο σκληρά και επιθετικά;
Φάκελος βία ανηλίκων: Υπάρχει αύξηση; Έγιναν τα παιδιά ξαφνικά τόσο σκληρά και επιθετικά; Ποιος είναι ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Τα μέτρα καταστολής θα δουλέψουν; Οι ειδικοί απαντούν.
Γιατί διχάζει το σχέδιο της ΕΕ για την προστασία των παιδιών στα chat;
«Είδε τόσο αίμα που τυφλώθηκε»: Ανθρωπογραφίες ενός Αιγαίου που χάνεται
Ξενιτιά, αποικιοκρατία, απαγχονισμοί, γερμανική Κατοχή, εκτελέσεις, εμφύλιος, βιασμοί, πείνα, κακουχίες. Από την Ικαρία στο Βελγικό Κονγκό, ξανά Ικαρία, έπειτα Αθήνα, από εκεί Γερμανία και τελικά επιστροφή για πάντα στο νησί. Η Σώσα Μπερνή-Πλακίδα είδε τόση φρίκη που κάποια στιγμή σταμάτησε να βλέπει. Τυφλώθηκε.
Η πυραμίδα του παράνομου εμπορίου οργάνων – Οι δότες, οι γιατροί και οι μεσάζοντες
Ο λέκτορας του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, Σον Κόλουμπ, που επί 10 χρόνια συνομιλεί με δότες, λήπτες και μεσάζοντες, ακτινογραφεί ένα διακρατικό έγκλημα με πολλές αθέατες όψεις
Μπαμπινιώτης: Το «μην αγχώνεσαι» και το «εννοείται» έγιναν οι νέες εθνικές μας λέξεις
Ο διακεκριμένος γλωσσολόγος και ακαδημαϊκός μιλάει για τα γλωσσικά λάθη που κάνουμε σήμερα, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τις πανελλαδικές εξετάσεις, σχολιάζει την ποιότητα του πολιτικού λόγου, ο οποίος «βρίσκεται σε κατάπτωση», και τονίζει ότι είναι αναγκαία η επανίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Το εθνικό σχέδιο για το δημογραφικό στο «μικροσκόπιο» των ειδικών
Είναι πολύ θετικό και μόνο το γεγονός ότι αποκτήσαμε εθνικό σχέδιο δράσης για τις δημογραφικές πολιτικές και τις πολιτικές της οικογένειας. Αυτή είναι η αποστροφή των ειδικών έπειτα από τη χθεσινή δημοσίευση των αξόνων του σχεδίου που εκπόνησε το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας για την Ελλάδα που γερνάει.
Πώς πενθούν οι φάλαινες, πώς αντιλαμβάνονται τον θάνατο οι σκύλοι;
Η σιωπή των χιμπατζήδων. Η φάλαινα που μετέφερε το μικρό της στην άλλη άκρη του κόσμου. Ο πίθηκος που έπαιξε «σπιτάκια» με τους νεκρούς. Ο σκύλος που πέρασε το αφεντικό του για σνακ. Ο ελέφαντας που συγκέντρωσε ελεφαντόδοντο. Το πόσουμ που ήταν και νεκρό και ζωντανό. Και, στο τέλος, το ζώο που προσφέρει λουλούδια στους νεκρούς του – ο άνθρωπος.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Νέα από τον Ελλαδικό χώρο
Οι άντρες αγαπούν τον καναπέ… το 63% των ανδρών στη χώρα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι!
Kατερίνα Μάτσα: “Δεν συνέρχεται εύκολα μια κοινωνία από τις απώλειες ανθρώπων, αγαθών, οραμάτων. …Το τραύμα είναι βαθύ και θα έχει διάρκεια. Ξέρουμε από μελέτες ότι το τραύμα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά…”.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά που βιώνουν τον θάνατο συμμαθητή τους?
Στην περίπτωση ατυχήματος όπου προκάλεσε απώλεια στο σχολείο σε ένα ή πολλά παιδιά, είναι καλό αρχικά να ζητήσουμε τη βοήθεια ψυχολόγων που είναι εξειδικευμένοι στο πένθος.
Αυτοί θα συμβάλλουν στη διεργασία του πένθους τόσο στο σχολείο όσο και στην κοινότητα. Ανεξάρτητα όμως από την επέμβαση των ειδικών σε μια τέτοια περίπτωση, το σχολείο χρειάζεται να δώσει την ευκαιρία σε όλους –εκπαιδευτικούς και παιδιά– να μνημονεύσουν αυτούς που χάθηκαν. Είναι σημαντικό όλοι στην σχολική κοινότητα να έχουν τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων τους για το τραγικό γεγονός.
Το σχολείο αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο για να βοηθήσουμε τα παιδιά να μιλήσουν για αυτό που συνέβη, να εκφράσουν τις απορίες τους, τα συναισθήματά τους και τον φόβο τους ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και στα ίδια. Αν έχουμε την εντύπωση πως ένας θάνατος δεν αγγίζει τα παιδιά ή ότι το ξεπερνάνε εύκολα, κάνουμε μεγάλο λάθος.
Τα παιδιά βιώνουν τα πάντα με πιο έντονο τρόπο από εμάς τους μεγάλους, ωστόσο, μπορούν και κρύβουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους όταν βλέπουν πως δεν τους δίνουμε τον χώρο να τα εκφράσουν.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως όταν κάτι δεν μιλιέται, δεν σημαίνει πως δεν λειτουργεί υπόγεια προκαλώντας οδύνη στην ψυχή και το σώμα του παιδιού. Φαινομενικά, τα παιδιά προχωρούν στη ζωή τους, μπαίνουν στο Πανεπιστήμιο, βρίσκουν δουλειά, παντρεύονται και κάνουν τη δική τους οικογένεια. Ωστόσο, η πληγή που έχει μείνει μέσα τους συνεχίζει να πονάει.
Όταν τα συναισθήματα μένουν παγωμένα στην καρδιά του παιδιού και οι σκέψεις όπως ότι αυτό έφταιγε και πέθανε ο αγαπημένος του συνεχίζουν να το καταδιώκουν. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να υποφέρει μέσα του για πολλά χρόνια παρά το γεγονός ότι η εξωτερική του ζωή θα είναι πολύ επιτυχημένη.
Για όλους αυτούς τους λόγους χρειάζεται να γνωρίζουμε όλοι πως να φροντίσουμε τα παιδιά που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια. Στο σχολείο μπορούμε να ορίσουμε συγκεκριμένους χώρους ως χώρους πένθους. Εκεί μπορεί να πάει κάποιος να κλάψει ή να μιλήσει με άλλους για αυτό που συνέβη. Επίσης, μπορούμε να αναρτήσουμε στον διάδρομο του σχολείου χαρτί του μέτρου, έτσι ώστε κάθε μαθητής και εκπαιδευτικός να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν με λόγια ή ζωγραφιές τα συναισθήματά τους για τη μεγάλη απώλεια.
Διαφορετικά, αν δεν πούμε τίποτα, και δεν δώσουμε στο παιδί την δυνατότητα να εκφραστεί, το παιδί μένει με την απορία για το τι συνέβη. Κρατάει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τον εαυτό του. Οι φόβοι του γίνονται εφιάλτες και δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Γίνεται νευρικό και
ανήσυχο ή παρουσιάζει αλλαγή στην όρεξή του. Πονάει η κοιλιά του ή το κεφάλι του αλλά οι γιατροί δεν βρίσκουν κάτι παθολογικό.
Με ποιον τρόπο μνημονεύουμε έναν θάνατο στο σχολείο;
Είναι καλό να οργανώσουμε μια μικρή εκδήλωση στη μνήμη του παιδιού που πέθανε. Δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν στον σχεδιασμό, όσο είναι δυνατόν, ιδιαίτερα εκείνα που γνώριζαν το άτομο που πέθανε. Σε μια τάξη που πεθαίνει ένα παιδί χρειάζεται οι συμμαθητές του να ετοιμάσουν μια συλλυπητήρια κάρτα για την οικογένειά του.
Επιπλέον, το ίδιο το σχολείο χρειάζεται να μνημονεύσει τον θάνατο του μαθητή μέσα από μια μικρή εκδήλωση με ζωγραφιές και κείμενα παιδιών και δασκάλων. Ενδεικτικά στο σχολείο μπορούμε:
● Να μιλήσουμε για τις αναμνήσεις μας από το άτομο που πέθανε σε μια ειδική εκδήλωση.
● Να ετοιμάσουμε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες και αναμνήσεις ή να οργανώσουμε μια έκθεση με κάρτες, φωτογραφίες και ζωγραφιές στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να διεξάγουμε μια μικρή τελετή με αναμμένα κεριά στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να τοποθετήσουμε μια φωτογραφία ή μια επιγραφή στη μνήμη αυτού που πέθανε σε κεντρικό σημείο του σχολείου.
● Να φυτέψουμε ένα δέντρο ή ένα παρτέρι λουλούδια στη μνήμη αυτού που πέθανε
● Να κάνουμε μια χρηματική δωρεά του σχολείου σε μια φιλανθρωπική οργάνωση στη μνήμη του ατόμου που πέθανε ή να μαζέψουμε χρήματα για να εμπλουτίσουμε το σχολείο.
Πώς διαχειριζόμαστε τον θάνατο ενός μαθητή κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς;
Πολύ σημαντικό είναι να γνωρίζουμε και πώς να διαχειριστούμε τον θάνατο ενός μαθητή και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Είναι καλό να αφήσουμε κενό το θρανίο του μαθητή που πέθανε και να αναφέρουμε κανονικά το όνομά του: Πήγαινε κάτσε στη θέση του/της ………… και δουλέψτε εκεί με τη Χριστίνα. Το να μιλάμε για το παιδί που πέθανε, επιτρέπει το πένθος να συνεχίσει να υπάρχει στο μυαλό και την καρδιά των παιδιών.
Ο Dyregrov (2008) αναφέρει ότι μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να κοιτάξουν το άδειο θρανίο και να σκεφτούν τι θα ήθελαν να πουν σε αυτό το παιδί όταν ήταν ζωντανό αλλά δεν πρόλαβαν. Έχουν τη δυνατότητα να το πουν τώρα είτε από μέσα τους είτε φωναχτά. Μπορούν να τελειώσουν με ένα Αντίο. Μετά τους ζητάμε να ζωγραφίσουν και να αναρτήσουν τις ζωγραφιές τους σε ένα εμφανές σημείο στην τάξη.
Θα πρέπει να συμφωνήσουμε μαζί με τα παιδιά για το πότε θα απομακρύνουμε το άδειο θρανίο από την τάξη. Επίσης, είναι καλό να γίνει μνεία του παιδιού που πέθανε στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Σε μια δική μας περίπτωση, η εκπαιδευτικός έφτιαξε ένα αυτοσχέδιο κηροστάσιο από ένα ταψί με άμμο και αναμμένα κεράκια σε διαφορετικά ύψη –όπου κάθε κερί συμβόλιζε το άτομο και τη φλόγα της ζωής που έχει, άλλος πολύ και άλλος λίγο (το πιο μικρό κερί το είχε το παιδί που πέθανε)– και όλα τα παιδιά μαζεύτηκαν σε κύκλο και μίλησαν για το παιδί που πέθανε. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, πέρα από τη θλίψη και τα δάκρυα, τα παιδιά συχνά αναφέρουν και αστεία περιστατικά για το παιδί που πέθανε, όπως επίσης και περιστατικά στα οποία είχαν θυμώσει μαζί του για κάποια ζαβολιά ή κάτι ανάλογο. Στο πένθος υπάρχει χώρος για όλα τα συναισθήματα, όχι μόνο για τη θλίψη.
Μέσα από τέτοιες ενέργειες τα παιδιά θα συνεχίσουν να αναφέρονται στο παιδί που πέθανε και στις αναμνήσεις που έχουν όπως με το να αφήσουν το θρανίο του κενό για να δείξουν ότι δεν τον ξέχασαν, ότι παρόλο που δεν είναι στην τάξη συνεχίζει να είναι στην καρδιά τους.
Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να επεξεργάζονται τα συναισθήματά τους και να στηρίζουν το ένα το άλλο. Μαθαίνουν ότι και η πιο δύσκολη εμπειρία γίνεται υποφερτή όταν υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που μπορούν να μας ακούσουν και να μας συμπαρασταθούν.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Τάνιας Αναγνωστοπούλου και Σοφίας Χατζηνικολάου “ Το Πένθος στα Παιδιά”, Εκδόσεις Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Του μίλησα ανοιχτά. Με άκουσε με συμπόνια. Ηταν ρομπότ
Πώς είναι να εξομολογείσαι το πρόβλημά σου σε μια ευφυή μηχανή;
Γιατί πολλοί γονείς εγκαθιστούν στα κινητά των παιδιών τους το ρομπότ-συνομιλητή που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη – Τι λένε οι δημιουργοί του, τι επισημαίνουν οι ψυχολόγοι.
Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις του εθισμού στη χρήση κινητού τηλεφώνου. Ο φόβος «μην χάσω κάτι» και πώς επηρεάζει τις συμπεριφορές. Έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Χρόνια μετά την επικράτηση αυθαίρετων ψυχολογικών όρων όπως η Blue Monday, η αληθινή ορολογία των ειδικών της ψυχικής υγείας εισχώρησε στον ψηφιακό κόσμο και μετέτρεψε τα κοινωνικά δίκτυα σε μια Βαβέλ διαγνώσεων, παθήσεων, διαταραχών και συμπλεγμάτων.
Δημοσκόπηση: Ετσι θέλουν οι Ελληνες τη ζωή τους – Οι φόβοι, τι προσδοκούν
Μόλις 1 στους 4 πιστεύει ότι θα ζει καλύτερα σε έναν χρόνο απ’ ό,τι τώρα – Οσον αφορά τους στόχους για τη χώρα οι ερωτώμενοι σε ποσοστό 51% προκρίνουν το να είναι πιο δίκαιη κοινωνικά – Απαισιοδοξία για την ΕΕ
Η γενιά που δεν μεγαλώνει ποτέ – Γιατί οι σημερινοί 30άρηδες είναι ακόμα παιδιά
Οι σημερινοί 30άρηδες δεν μοιάζουν και πολύ με ενήλικες. Καθώς οι αριθμοί εκείνων που έχουν αγοράσει το δικό τους σπίτι, έχουν παντρευτεί και έχουν αποκτήσει παιδιά σε αυτή την ηλικία μειώνονται απότομα
Τα ιδιωτικά νοσοκομεία υπερτιμολογούν τις δαπάνες που χρεώνουν στους ασθενείς με ιδιωτική ασφάλεια, και συχνά το κόστος είναι διπλό από εκείνο που πληρώνει ο ασθενής χωρίς συμβόλαιο υγείας.
Ποια επαγγέλματα θα αναπτυχθούν και ποια θα μαραζώσουν στην Ελλάδα του 2030
Σύμφωνα με την έκθεση του WEF για το μέλλον της αγοράς εργασίας, οι τεχνολογικές δεξιότητες που κρίνονται ως αναγκαίες ήδη από σήμερα, θα αλλάξουν ριζικά το τοπίο για εργοδότες και εργαζομένους.
Πάνω στα συντρίμμια μιας αλόγιστης παγκοσμιοποίησης, που ωφέλησε οικονομικά κυρίως την Κίνα και τις ανερχόμενες μεγάλες δυνάμεις του παγκόσμιου Νότου, συγκρούονται σήμερα εντός της Δύσης δύο μεγάλα δόγματα πολιτικής.
Η τολµηρή Ευρωπαία Επίτροπος που τα έβαλε με τους τεχνολογικούς κολοσσούς
Η Margrethe Vestager ολοκλήρωσε τη δεκάχρονη θητεία της έχοντας δείξει ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί µπορούν να ελεγχθούν και να λειτουργήσουν σε νόµιµα πλαίσια.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
“Η κατάθλιψη δεν θα έπρεπε να είναι Ταμπού”
Στην Ελλάδα είναι τόσα πολλά τα νέα που μας κατακλύζουν για την πολιτική ζωή που επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στη δήλωση του αρχηγού της Εθνικής Ελλάδας Τάσου Μπακασέτα για την κατάθλιψη με την οποία παλεύει: “Η κατάθλιψη δεν θα έπρεπε να είναι ταμπού».
Διαβάστε επίσης ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό και πλούσιο σε πληροφορίες άρθρο σχετικά με τα «αρπακτικά» της ψηφιακής ζωής μας: Πώς και με ποιους μοιραζόμαστε ασυναίσθητα σε καθημερινή βάση τα προσωπικά δεδομένα μας.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι σε άλλα μέρη του κόσμου συνεχίζονται οι περιορισμοί εναντίον των γυναικών με ιδιαίτερα αυθαίρετο και αυταρχικό τρόπο όπως φαίνεται στο άρθρο με τίτλο “Το κλεμμένο μέλλον”.
Στην πιο ταλαιπωρημένη γωνιά του πλανήτη για το 2022, την Ουκρανία, διαβάζουμε για τον τρόπο με τον οποίο οι Ουκρανοί ζουν χωρίς ρεύμα και θέρμανση, επινοώντας τρόπους επιβίωσης.
Στις επιστήμες εξακολουθούμε να διαβάζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής μέσα από το άρθρο με τον προκλητικό τίτλο “Πόσα εκατομμύρια μπουκάλια έχετε αναπνεύσει;”
Εντυπωσιακά ευρήματα αναφέρει η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης σχετικά με τον μοριακό μηχανισμό που ρυθμίζει τη γήρανση και την αναπαραγωγή.
Κλείνουμε με το διάστημα και την ανίχνευση της πιο μακρινής μαύρης τρύπας που «καταπίνει» άστρο ενώ παράλληλα, στέλνει έναν τρομερά φωτεινό πίδακα ακτινοβολίας προς τον πλανήτη μας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Δυσάρεστες ειδήσεις: Ξεπερνώντας τους κινδύνους από τη συνεχή ανάγνωσή τους
Τι προκαλεί την αύξηση στον τζίρο της αγοράς τυχερών παιχνιδιών; «Από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο η συνολική αξία των ποσών που πόνταραν οι παίκτες διαμορφώθηκε σε 28,3 δισ. ευρώ, έχοντας ενισχυθεί κατά 14,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι» (χθεσινή «Κ»). Το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό (περίπου το 70%) προήλθε από το online στοίχημα.
«Εμείς προσπαθούμε, τα παιδιά έχουν έρθει αγρίμια»
Παρότι πλέον υπάρχει πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο, τα αντανακλαστικά της εκπαιδευτικής κοινότητας δεν λειτουργούν παντού.
Βία ανηλίκων – Οι ειδικοί στο ΒΗΜΑ: Έγιναν τα παιδιά ξαφνικά τόσο σκληρά και επιθετικά;
Φάκελος βία ανηλίκων: Υπάρχει αύξηση; Έγιναν τα παιδιά ξαφνικά τόσο σκληρά και επιθετικά; Ποιος είναι ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Τα μέτρα καταστολής θα δουλέψουν; Οι ειδικοί απαντούν.
Γιατί διχάζει το σχέδιο της ΕΕ για την προστασία των παιδιών στα chat;
«Είδε τόσο αίμα που τυφλώθηκε»: Ανθρωπογραφίες ενός Αιγαίου που χάνεται
Ξενιτιά, αποικιοκρατία, απαγχονισμοί, γερμανική Κατοχή, εκτελέσεις, εμφύλιος, βιασμοί, πείνα, κακουχίες. Από την Ικαρία στο Βελγικό Κονγκό, ξανά Ικαρία, έπειτα Αθήνα, από εκεί Γερμανία και τελικά επιστροφή για πάντα στο νησί. Η Σώσα Μπερνή-Πλακίδα είδε τόση φρίκη που κάποια στιγμή σταμάτησε να βλέπει. Τυφλώθηκε.
Η πυραμίδα του παράνομου εμπορίου οργάνων – Οι δότες, οι γιατροί και οι μεσάζοντες
Ο λέκτορας του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, Σον Κόλουμπ, που επί 10 χρόνια συνομιλεί με δότες, λήπτες και μεσάζοντες, ακτινογραφεί ένα διακρατικό έγκλημα με πολλές αθέατες όψεις
Μπαμπινιώτης: Το «μην αγχώνεσαι» και το «εννοείται» έγιναν οι νέες εθνικές μας λέξεις
Ο διακεκριμένος γλωσσολόγος και ακαδημαϊκός μιλάει για τα γλωσσικά λάθη που κάνουμε σήμερα, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τις πανελλαδικές εξετάσεις, σχολιάζει την ποιότητα του πολιτικού λόγου, ο οποίος «βρίσκεται σε κατάπτωση», και τονίζει ότι είναι αναγκαία η επανίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Το εθνικό σχέδιο για το δημογραφικό στο «μικροσκόπιο» των ειδικών
Είναι πολύ θετικό και μόνο το γεγονός ότι αποκτήσαμε εθνικό σχέδιο δράσης για τις δημογραφικές πολιτικές και τις πολιτικές της οικογένειας. Αυτή είναι η αποστροφή των ειδικών έπειτα από τη χθεσινή δημοσίευση των αξόνων του σχεδίου που εκπόνησε το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας για την Ελλάδα που γερνάει.
Πώς πενθούν οι φάλαινες, πώς αντιλαμβάνονται τον θάνατο οι σκύλοι;
Η σιωπή των χιμπατζήδων. Η φάλαινα που μετέφερε το μικρό της στην άλλη άκρη του κόσμου. Ο πίθηκος που έπαιξε «σπιτάκια» με τους νεκρούς. Ο σκύλος που πέρασε το αφεντικό του για σνακ. Ο ελέφαντας που συγκέντρωσε ελεφαντόδοντο. Το πόσουμ που ήταν και νεκρό και ζωντανό. Και, στο τέλος, το ζώο που προσφέρει λουλούδια στους νεκρούς του – ο άνθρωπος.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Νέα από τον Ελλαδικό χώρο
Οι άντρες αγαπούν τον καναπέ… το 63% των ανδρών στη χώρα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι!
Kατερίνα Μάτσα: “Δεν συνέρχεται εύκολα μια κοινωνία από τις απώλειες ανθρώπων, αγαθών, οραμάτων. …Το τραύμα είναι βαθύ και θα έχει διάρκεια. Ξέρουμε από μελέτες ότι το τραύμα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά…”.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά που βιώνουν τον θάνατο συμμαθητή τους?
Στην περίπτωση ατυχήματος όπου προκάλεσε απώλεια στο σχολείο σε ένα ή πολλά παιδιά, είναι καλό αρχικά να ζητήσουμε τη βοήθεια ψυχολόγων που είναι εξειδικευμένοι στο πένθος.
Αυτοί θα συμβάλλουν στη διεργασία του πένθους τόσο στο σχολείο όσο και στην κοινότητα. Ανεξάρτητα όμως από την επέμβαση των ειδικών σε μια τέτοια περίπτωση, το σχολείο χρειάζεται να δώσει την ευκαιρία σε όλους –εκπαιδευτικούς και παιδιά– να μνημονεύσουν αυτούς που χάθηκαν. Είναι σημαντικό όλοι στην σχολική κοινότητα να έχουν τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων τους για το τραγικό γεγονός.
Το σχολείο αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο για να βοηθήσουμε τα παιδιά να μιλήσουν για αυτό που συνέβη, να εκφράσουν τις απορίες τους, τα συναισθήματά τους και τον φόβο τους ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και στα ίδια. Αν έχουμε την εντύπωση πως ένας θάνατος δεν αγγίζει τα παιδιά ή ότι το ξεπερνάνε εύκολα, κάνουμε μεγάλο λάθος.
Τα παιδιά βιώνουν τα πάντα με πιο έντονο τρόπο από εμάς τους μεγάλους, ωστόσο, μπορούν και κρύβουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους όταν βλέπουν πως δεν τους δίνουμε τον χώρο να τα εκφράσουν.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως όταν κάτι δεν μιλιέται, δεν σημαίνει πως δεν λειτουργεί υπόγεια προκαλώντας οδύνη στην ψυχή και το σώμα του παιδιού. Φαινομενικά, τα παιδιά προχωρούν στη ζωή τους, μπαίνουν στο Πανεπιστήμιο, βρίσκουν δουλειά, παντρεύονται και κάνουν τη δική τους οικογένεια. Ωστόσο, η πληγή που έχει μείνει μέσα τους συνεχίζει να πονάει.
Όταν τα συναισθήματα μένουν παγωμένα στην καρδιά του παιδιού και οι σκέψεις όπως ότι αυτό έφταιγε και πέθανε ο αγαπημένος του συνεχίζουν να το καταδιώκουν. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να υποφέρει μέσα του για πολλά χρόνια παρά το γεγονός ότι η εξωτερική του ζωή θα είναι πολύ επιτυχημένη.
Για όλους αυτούς τους λόγους χρειάζεται να γνωρίζουμε όλοι πως να φροντίσουμε τα παιδιά που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια. Στο σχολείο μπορούμε να ορίσουμε συγκεκριμένους χώρους ως χώρους πένθους. Εκεί μπορεί να πάει κάποιος να κλάψει ή να μιλήσει με άλλους για αυτό που συνέβη. Επίσης, μπορούμε να αναρτήσουμε στον διάδρομο του σχολείου χαρτί του μέτρου, έτσι ώστε κάθε μαθητής και εκπαιδευτικός να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν με λόγια ή ζωγραφιές τα συναισθήματά τους για τη μεγάλη απώλεια.
Διαφορετικά, αν δεν πούμε τίποτα, και δεν δώσουμε στο παιδί την δυνατότητα να εκφραστεί, το παιδί μένει με την απορία για το τι συνέβη. Κρατάει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τον εαυτό του. Οι φόβοι του γίνονται εφιάλτες και δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Γίνεται νευρικό και
ανήσυχο ή παρουσιάζει αλλαγή στην όρεξή του. Πονάει η κοιλιά του ή το κεφάλι του αλλά οι γιατροί δεν βρίσκουν κάτι παθολογικό.
Με ποιον τρόπο μνημονεύουμε έναν θάνατο στο σχολείο;
Είναι καλό να οργανώσουμε μια μικρή εκδήλωση στη μνήμη του παιδιού που πέθανε. Δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν στον σχεδιασμό, όσο είναι δυνατόν, ιδιαίτερα εκείνα που γνώριζαν το άτομο που πέθανε. Σε μια τάξη που πεθαίνει ένα παιδί χρειάζεται οι συμμαθητές του να ετοιμάσουν μια συλλυπητήρια κάρτα για την οικογένειά του.
Επιπλέον, το ίδιο το σχολείο χρειάζεται να μνημονεύσει τον θάνατο του μαθητή μέσα από μια μικρή εκδήλωση με ζωγραφιές και κείμενα παιδιών και δασκάλων. Ενδεικτικά στο σχολείο μπορούμε:
● Να μιλήσουμε για τις αναμνήσεις μας από το άτομο που πέθανε σε μια ειδική εκδήλωση.
● Να ετοιμάσουμε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες και αναμνήσεις ή να οργανώσουμε μια έκθεση με κάρτες, φωτογραφίες και ζωγραφιές στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να διεξάγουμε μια μικρή τελετή με αναμμένα κεριά στη μνήμη αυτού που πέθανε.
● Να τοποθετήσουμε μια φωτογραφία ή μια επιγραφή στη μνήμη αυτού που πέθανε σε κεντρικό σημείο του σχολείου.
● Να φυτέψουμε ένα δέντρο ή ένα παρτέρι λουλούδια στη μνήμη αυτού που πέθανε
● Να κάνουμε μια χρηματική δωρεά του σχολείου σε μια φιλανθρωπική οργάνωση στη μνήμη του ατόμου που πέθανε ή να μαζέψουμε χρήματα για να εμπλουτίσουμε το σχολείο.
Πώς διαχειριζόμαστε τον θάνατο ενός μαθητή κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς;
Πολύ σημαντικό είναι να γνωρίζουμε και πώς να διαχειριστούμε τον θάνατο ενός μαθητή και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Είναι καλό να αφήσουμε κενό το θρανίο του μαθητή που πέθανε και να αναφέρουμε κανονικά το όνομά του: Πήγαινε κάτσε στη θέση του/της ………… και δουλέψτε εκεί με τη Χριστίνα. Το να μιλάμε για το παιδί που πέθανε, επιτρέπει το πένθος να συνεχίσει να υπάρχει στο μυαλό και την καρδιά των παιδιών.
Ο Dyregrov (2008) αναφέρει ότι μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να κοιτάξουν το άδειο θρανίο και να σκεφτούν τι θα ήθελαν να πουν σε αυτό το παιδί όταν ήταν ζωντανό αλλά δεν πρόλαβαν. Έχουν τη δυνατότητα να το πουν τώρα είτε από μέσα τους είτε φωναχτά. Μπορούν να τελειώσουν με ένα Αντίο. Μετά τους ζητάμε να ζωγραφίσουν και να αναρτήσουν τις ζωγραφιές τους σε ένα εμφανές σημείο στην τάξη.
Θα πρέπει να συμφωνήσουμε μαζί με τα παιδιά για το πότε θα απομακρύνουμε το άδειο θρανίο από την τάξη. Επίσης, είναι καλό να γίνει μνεία του παιδιού που πέθανε στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Σε μια δική μας περίπτωση, η εκπαιδευτικός έφτιαξε ένα αυτοσχέδιο κηροστάσιο από ένα ταψί με άμμο και αναμμένα κεράκια σε διαφορετικά ύψη –όπου κάθε κερί συμβόλιζε το άτομο και τη φλόγα της ζωής που έχει, άλλος πολύ και άλλος λίγο (το πιο μικρό κερί το είχε το παιδί που πέθανε)– και όλα τα παιδιά μαζεύτηκαν σε κύκλο και μίλησαν για το παιδί που πέθανε. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, πέρα από τη θλίψη και τα δάκρυα, τα παιδιά συχνά αναφέρουν και αστεία περιστατικά για το παιδί που πέθανε, όπως επίσης και περιστατικά στα οποία είχαν θυμώσει μαζί του για κάποια ζαβολιά ή κάτι ανάλογο. Στο πένθος υπάρχει χώρος για όλα τα συναισθήματα, όχι μόνο για τη θλίψη.
Μέσα από τέτοιες ενέργειες τα παιδιά θα συνεχίσουν να αναφέρονται στο παιδί που πέθανε και στις αναμνήσεις που έχουν όπως με το να αφήσουν το θρανίο του κενό για να δείξουν ότι δεν τον ξέχασαν, ότι παρόλο που δεν είναι στην τάξη συνεχίζει να είναι στην καρδιά τους.
Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν να επεξεργάζονται τα συναισθήματά τους και να στηρίζουν το ένα το άλλο. Μαθαίνουν ότι και η πιο δύσκολη εμπειρία γίνεται υποφερτή όταν υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που μπορούν να μας ακούσουν και να μας συμπαρασταθούν.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Τάνιας Αναγνωστοπούλου και Σοφίας Χατζηνικολάου “ Το Πένθος στα Παιδιά”, Εκδόσεις Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Του μίλησα ανοιχτά. Με άκουσε με συμπόνια. Ηταν ρομπότ
Πώς είναι να εξομολογείσαι το πρόβλημά σου σε μια ευφυή μηχανή;
Γιατί πολλοί γονείς εγκαθιστούν στα κινητά των παιδιών τους το ρομπότ-συνομιλητή που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη – Τι λένε οι δημιουργοί του, τι επισημαίνουν οι ψυχολόγοι.
Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις του εθισμού στη χρήση κινητού τηλεφώνου. Ο φόβος «μην χάσω κάτι» και πώς επηρεάζει τις συμπεριφορές. Έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Χρόνια μετά την επικράτηση αυθαίρετων ψυχολογικών όρων όπως η Blue Monday, η αληθινή ορολογία των ειδικών της ψυχικής υγείας εισχώρησε στον ψηφιακό κόσμο και μετέτρεψε τα κοινωνικά δίκτυα σε μια Βαβέλ διαγνώσεων, παθήσεων, διαταραχών και συμπλεγμάτων.
Δημοσκόπηση: Ετσι θέλουν οι Ελληνες τη ζωή τους – Οι φόβοι, τι προσδοκούν
Μόλις 1 στους 4 πιστεύει ότι θα ζει καλύτερα σε έναν χρόνο απ’ ό,τι τώρα – Οσον αφορά τους στόχους για τη χώρα οι ερωτώμενοι σε ποσοστό 51% προκρίνουν το να είναι πιο δίκαιη κοινωνικά – Απαισιοδοξία για την ΕΕ
Η γενιά που δεν μεγαλώνει ποτέ – Γιατί οι σημερινοί 30άρηδες είναι ακόμα παιδιά
Οι σημερινοί 30άρηδες δεν μοιάζουν και πολύ με ενήλικες. Καθώς οι αριθμοί εκείνων που έχουν αγοράσει το δικό τους σπίτι, έχουν παντρευτεί και έχουν αποκτήσει παιδιά σε αυτή την ηλικία μειώνονται απότομα
Τα ιδιωτικά νοσοκομεία υπερτιμολογούν τις δαπάνες που χρεώνουν στους ασθενείς με ιδιωτική ασφάλεια, και συχνά το κόστος είναι διπλό από εκείνο που πληρώνει ο ασθενής χωρίς συμβόλαιο υγείας.
Ποια επαγγέλματα θα αναπτυχθούν και ποια θα μαραζώσουν στην Ελλάδα του 2030
Σύμφωνα με την έκθεση του WEF για το μέλλον της αγοράς εργασίας, οι τεχνολογικές δεξιότητες που κρίνονται ως αναγκαίες ήδη από σήμερα, θα αλλάξουν ριζικά το τοπίο για εργοδότες και εργαζομένους.
Πάνω στα συντρίμμια μιας αλόγιστης παγκοσμιοποίησης, που ωφέλησε οικονομικά κυρίως την Κίνα και τις ανερχόμενες μεγάλες δυνάμεις του παγκόσμιου Νότου, συγκρούονται σήμερα εντός της Δύσης δύο μεγάλα δόγματα πολιτικής.
Η τολµηρή Ευρωπαία Επίτροπος που τα έβαλε με τους τεχνολογικούς κολοσσούς
Η Margrethe Vestager ολοκλήρωσε τη δεκάχρονη θητεία της έχοντας δείξει ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί µπορούν να ελεγχθούν και να λειτουργήσουν σε νόµιµα πλαίσια.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Γράφει η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
“Η κατάθλιψη δεν θα έπρεπε να είναι Ταμπού”
Στην Ελλάδα είναι τόσα πολλά τα νέα που μας κατακλύζουν για την πολιτική ζωή που επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στη δήλωση του αρχηγού της Εθνικής Ελλάδας Τάσου Μπακασέτα για την κατάθλιψη με την οποία παλεύει: “Η κατάθλιψη δεν θα έπρεπε να είναι ταμπού».
Διαβάστε επίσης ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό και πλούσιο σε πληροφορίες άρθρο σχετικά με τα «αρπακτικά» της ψηφιακής ζωής μας: Πώς και με ποιους μοιραζόμαστε ασυναίσθητα σε καθημερινή βάση τα προσωπικά δεδομένα μας.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι σε άλλα μέρη του κόσμου συνεχίζονται οι περιορισμοί εναντίον των γυναικών με ιδιαίτερα αυθαίρετο και αυταρχικό τρόπο όπως φαίνεται στο άρθρο με τίτλο “Το κλεμμένο μέλλον”.
Στην πιο ταλαιπωρημένη γωνιά του πλανήτη για το 2022, την Ουκρανία, διαβάζουμε για τον τρόπο με τον οποίο οι Ουκρανοί ζουν χωρίς ρεύμα και θέρμανση, επινοώντας τρόπους επιβίωσης.
Στις επιστήμες εξακολουθούμε να διαβάζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής μέσα από το άρθρο με τον προκλητικό τίτλο “Πόσα εκατομμύρια μπουκάλια έχετε αναπνεύσει;”
Εντυπωσιακά ευρήματα αναφέρει η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης σχετικά με τον μοριακό μηχανισμό που ρυθμίζει τη γήρανση και την αναπαραγωγή.
Κλείνουμε με το διάστημα και την ανίχνευση της πιο μακρινής μαύρης τρύπας που «καταπίνει» άστρο ενώ παράλληλα, στέλνει έναν τρομερά φωτεινό πίδακα ακτινοβολίας προς τον πλανήτη μας.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Δυσάρεστες ειδήσεις: Ξεπερνώντας τους κινδύνους από τη συνεχή ανάγνωσή τους
Τι προκαλεί την αύξηση στον τζίρο της αγοράς τυχερών παιχνιδιών; «Από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο η συνολική αξία των ποσών που πόνταραν οι παίκτες διαμορφώθηκε σε 28,3 δισ. ευρώ, έχοντας ενισχυθεί κατά 14,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι» (χθεσινή «Κ»). Το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό (περίπου το 70%) προήλθε από το online στοίχημα.
«Εμείς προσπαθούμε, τα παιδιά έχουν έρθει αγρίμια»
Παρότι πλέον υπάρχει πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο, τα αντανακλαστικά της εκπαιδευτικής κοινότητας δεν λειτουργούν παντού.
Βία ανηλίκων – Οι ειδικοί στο ΒΗΜΑ: Έγιναν τα παιδιά ξαφνικά τόσο σκληρά και επιθετικά;
Φάκελος βία ανηλίκων: Υπάρχει αύξηση; Έγιναν τα παιδιά ξαφνικά τόσο σκληρά και επιθετικά; Ποιος είναι ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Τα μέτρα καταστολής θα δουλέψουν; Οι ειδικοί απαντούν.
Γιατί διχάζει το σχέδιο της ΕΕ για την προστασία των παιδιών στα chat;
«Είδε τόσο αίμα που τυφλώθηκε»: Ανθρωπογραφίες ενός Αιγαίου που χάνεται
Ξενιτιά, αποικιοκρατία, απαγχονισμοί, γερμανική Κατοχή, εκτελέσεις, εμφύλιος, βιασμοί, πείνα, κακουχίες. Από την Ικαρία στο Βελγικό Κονγκό, ξανά Ικαρία, έπειτα Αθήνα, από εκεί Γερμανία και τελικά επιστροφή για πάντα στο νησί. Η Σώσα Μπερνή-Πλακίδα είδε τόση φρίκη που κάποια στιγμή σταμάτησε να βλέπει. Τυφλώθηκε.
Η πυραμίδα του παράνομου εμπορίου οργάνων – Οι δότες, οι γιατροί και οι μεσάζοντες
Ο λέκτορας του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, Σον Κόλουμπ, που επί 10 χρόνια συνομιλεί με δότες, λήπτες και μεσάζοντες, ακτινογραφεί ένα διακρατικό έγκλημα με πολλές αθέατες όψεις
Μπαμπινιώτης: Το «μην αγχώνεσαι» και το «εννοείται» έγιναν οι νέες εθνικές μας λέξεις
Ο διακεκριμένος γλωσσολόγος και ακαδημαϊκός μιλάει για τα γλωσσικά λάθη που κάνουμε σήμερα, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τις πανελλαδικές εξετάσεις, σχολιάζει την ποιότητα του πολιτικού λόγου, ο οποίος «βρίσκεται σε κατάπτωση», και τονίζει ότι είναι αναγκαία η επανίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Το εθνικό σχέδιο για το δημογραφικό στο «μικροσκόπιο» των ειδικών
Είναι πολύ θετικό και μόνο το γεγονός ότι αποκτήσαμε εθνικό σχέδιο δράσης για τις δημογραφικές πολιτικές και τις πολιτικές της οικογένειας. Αυτή είναι η αποστροφή των ειδικών έπειτα από τη χθεσινή δημοσίευση των αξόνων του σχεδίου που εκπόνησε το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας για την Ελλάδα που γερνάει.
Πώς πενθούν οι φάλαινες, πώς αντιλαμβάνονται τον θάνατο οι σκύλοι;
Η σιωπή των χιμπατζήδων. Η φάλαινα που μετέφερε το μικρό της στην άλλη άκρη του κόσμου. Ο πίθηκος που έπαιξε «σπιτάκια» με τους νεκρούς. Ο σκύλος που πέρασε το αφεντικό του για σνακ. Ο ελέφαντας που συγκέντρωσε ελεφαντόδοντο. Το πόσουμ που ήταν και νεκρό και ζωντανό. Και, στο τέλος, το ζώο που προσφέρει λουλούδια στους νεκρούς του – ο άνθρωπος.
Σε αυτή την νέα σειρά άρθρων του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Υγείας (ΙΨΥ) θα βλέπουμε κάθε μήνα τα σημαντικότερα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο και αξίζει να μοιραστούμε μαζί σας! Σταχυολογεί η κλινική ψυχολόγος, Τάνια Αναγνωστοπούλου.
Νέα από τον Ελλαδικό χώρο
Οι άντρες αγαπούν τον καναπέ… το 63% των ανδρών στη χώρα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι!
Kατερίνα Μάτσα: “Δεν συνέρχεται εύκολα μια κοινωνία από τις απώλειες ανθρώπων, αγαθών, οραμάτων. …Το τραύμα είναι βαθύ και θα έχει διάρκεια. Ξέρουμε από μελέτες ότι το τραύμα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά…”.
